Insmeren? Deze 5 hardnekkige mythes over de zon kloppen niet

Zon op je huid, cocktail in de hand: zomerse dagen zijn voor veel mensen hét moment om naar buiten te gaan, lekker op een terras te zitten of aan het strand te liggen. Maar wat vaak vergeten wordt, is dat de zon niet alleen prettig is, maar ook gevaarlijk. Verbranding ligt op de loer, zelfs als het buiten niet warm aanvoelt. Dermatoloog Elsemieke Plasmeijer van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis in Amsterdam rekent daarom af met hardnekkige misverstanden over zon, huid en bescherming.

#1: 'Op bewolkte dagen kan je niet verbranden'

Een veelgehoorde mythe is dat je op een bewolkte dag geen risico loopt op zonverbranding. Maar dat klopt niet, zegt Plasmeijer: "De wolken kunnen een verschil maken, maar geen groot verschil. De zonfactor is niet zo afhankelijk van of er wolken zijn maar vooral van hoe hoog de zon in de lucht staat. Bijna alle weerapps hebben zo'n zonkrachtschaal." De 'zonkracht' is een maat voor de hoeveelheid ultraviolette straling (UV) die de aarde bereikt via zonnestralen.

Ook het KNMI publiceert elke dag een zonkrachtverwachting. "Het UV-zonlicht neemt toe naarmate de zon hoger staat en varieert met de seizoenen en het moment van de dag", staat geschreven op de website. "Warmte heeft geen invloed: op een koele zonnige dag kan de zonkracht even sterk of sterker zijn dan op een warme dag." In de mate van die zonkrachtschaal spelen vocht, stof en de hoeveelheid ozon hoog in de atmosfeer doorgaans grotere rollen dan wolken.

Door wolken kan de zonkracht dus enigszins verminderen, maar niet per se genoeg om verbranding te voorkomen.

#2: 'Huidkanker is minder dodelijk en dus minder ingrijpend'

Hoewel ruim boven de 90 procent van de patiënten met huidkanker de ziekte overleven, is het nog altijd beter om het te proberen te voorkomen. "Er zijn grofweg drie soorten huidkanker", vertelt Plasmeijer. "Basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom. Deze kunnen allemaal veroorzaakt worden door blootstelling aan de zon", vervolgt ze. Van die drie soorten kanker is melanoom het meest dodelijk: per jaar komen er 9.000 nieuwe gevallen bij en overlijden zo’n 800 patiënten aan een melanoom.

Meer zon, vooral op de onbeschermde huid, betekent dus meer risico. "Daarom is het ook van groot belang dat ouders hun kinderen goed insmeren, als je als kind veel zon krijgt loop je een groter risico om later een melanoom te krijgen", zegt Plasmeijer. "Die zon brengt veranderingen aan in het DNA, dat sowieso sneller deelt bij kinderen. Dat betekent dus meer kans op foutjes."

Die foutjes worden vaak gerepareerd door het lichaam, maar hoe ouder je wordt, hoe minder goed het lichaam daarin in. "Het beschermingsmechanisme daarvoor werkt dan minder goed. Daarom loop je op latere leeftijd sowieso meer kans op kanker", aldus Plasmeijer.

Huidkanker is behandelbaar, vooral als je er vroeg bij bent. Maar ingrijpend is het desalniettemin. "Veel minder dodelijke huidkankers komen voor op plekken waar je veel mee in de zon zit, zoals je gezicht. Dat kan leiden tot ontsierende littekens", zegt Plasmeijer. Daarnaast geldt vaak: waar rook is is vuur. "Het plekje naast de weggesneden tumor loopt even veel risico om ook huidkanker te ontwikkelen." Ga bij zorgen over een plekje dus even langs de huisarts.

Lees ook:

Steeds meer mensen krijgen huidkanker, recordaantal diagnoses gesteld

#3: 'Als ik me 's ochtends insmeer kan ik de rest van de dag veilig de zon in'

Wat in ieder geval wel klopt, is dat je je moet insmeren met zonnebrandcrème. "Insmeren is heel belangrijk", zegt Plasmeijer. "Zonnebrandcrème smeer je op, maar komt er ook weer vanaf, ook als je niet in het water ligt. Bijvoorbeeld door zweten of wrijven. Daarom adviseren we smeren om de twee uur."

En dat hoeft geen klauwen met geld te kosten. "Alle zonnebrandcrème in Nederland komt getest op de markt, het maakt dus niet uit of je een duurder merk of een huismerk koopt. Kies er één zonder parfum om irritatie te voorkomen, daarnaast raden wij altijd factor 50 aan", zegt Plasmeijer. Dit omdat de consument vaak veel dunner smeert dan tijdens het testen wordt gedaan. "Daardoor wordt je beschermfactor in wezen gehalveerd." Ook een lippenbalsem met SPF wordt aangeraden door de dermatoloog, "want ook daar kan huidkanker ontstaan."

Als je de zonkrachtschaal in de gaten houdt, weet je ook tijdens welke tijdstippen je extra goed moet letten op je bescherming. Bijvoorbeeld tussen 12.00 en 18.00. "Smeer je dan 's ochtends vast een keer in. Iets om ook over na te denken is dat je bepaalde lichaamsdelen kan bedekken met kleding, zoals een UV-werend shirtje of een pet." Nou hoef je niet gelijk je portemonnee te legen voor dergelijke kleding, "een donker shirt of broek doet het ook al", zegt Plasmeijer. "Hoe donkerder en hoe dichter geweven, hoe beter de kleding beschermt tegen de zon."

#4: 'Zonnebrandcrème is kankerverwekkend'

"Dat zonnebrandcrème kankerverwekkend is is niet zo, maar in sommige wetenschappelijke studies zie je dat mensen die zonnebrand gebruiken vaker huidkanker krijgen", zegt Plasmeijer. "Maar dat komt doordat die mensen vaker en langer in de zon zitten. Dat komt weer terug op de mythe dat een enkele keer smeren volstaat."

Ook dat zonnebrandcrème hormoon verstorend zou zijn gaat er bij Plasmeijer niet in. "Je zou er enorme hoeveelheden van moeten gebruiken om überhaupt een klein risico te lopen. Het is niet hormoonverstorend, misschien alleen als je er 3 liter van zou drinken", grapt ze.

#5: 'Als je al bent voorgebruind, hoef je minder te letten op insmeren'

Nog een laatste beetje roet in het eten van zonliefhebbers, want ook dit klopt niet helemaal. "Het pigment in gebruinde huid, die normaliter licht is, beschermt maar maar met een factor 4. Dus mensen die 'voorbruinen' en zich dan vervolgens niet insmeren doen daar niet goed aan", stelt Plasmeijer. "Ook met een gebruinde huid moet je je blijven insmeren."

Daar komt bij dat bruin worden bij mensen met een lichte huid per definitie al een vorm van huidschade veroorzaakt. "Mensen houden van zonnen en gaan soms naar buiten met het doel om bruin te worden. Dan heb je ook nog oudere mensen die heel lang in de tuin werken of ver fietsen. Maar het maakt de zon niet uit wat je wel of niet aan het doen bent." vervolgt ze. "Vanaf een bepaalde zonkrachtsschaal, in ieder geval drie, moet je gewoon ingesmeerd zijn."

En dan kan je uiteraard nog steeds genieten van het warme weer. "Ik probeer met mensen te praten over wat ze belangrijk vinden. Als ze graag buiten zitten met een kopje koffie, doe dat dan om 9 uur 's ochtends. Hetzelfde geldt voor sporten, doe het later op de dag of met bedekkende kleding", aldus Plasmeijer.