Verwarring bij ministeries over femicide: 'Weet minister wel wat er loos is?'

Nabestaanden en overlevenden van femicide kunnen hun oren niet geloven als ze in de vierde aflevering van de Hart van Nederland-podcast Vrouwenmoord horen wat minister Ernst Kuipers zegt over femicide. De minister van VWS wordt daarin geïnterviewd over het onderwerp, maar moet aan de verslaggever vragen om een uitleg: "Help me heel even..."

Iedere acht dagen wordt in Nederland een vrouw vermoord, vaak door haar partner, vriend of ex. Daarmee staat ons land relatief op een trieste derde plek, Europees gezien. Hoger dan landen zoals Spanje en Italië, waarvan je haast kunt verwachten dat juist die landen de hoogste posities innemen gezien de daar nog veel sterker geldende machocultuur.

Alarmbellen gaan af

Voor Judith Kuypers, voorzitter van het Landelijk Netwerk Veilig Thuis, is dat laatste genoeg om alle alarmbellen te doen afgaan. "Er wordt momenteel onvoldoende prioriteit gegeven aan het voorkomen van femicide. Het is in onze maatschappij nog geen term die bekendheid heeft. Veilig Thuis roept al enige tijd op om deze term meer te introduceren."

"Onze grote zorg is dat het probleem van femicide (een vorm van high impact crime) bij geen enkele overheidsorganisatie, ministerie of politieke partij hoog (genoeg) op de agenda staat. Er wordt momenteel hard gewerkt aan het verbeteren van de aanpak van huiselijk geweld", aldus Kuypers.

Coördinatie?

Na maanden aandringen krijgt Hart van Nederland een reactie van het ministerie van Justitie en Veiligheid op de vraag wat nou precies het Nederlandse beleid is als het gaat om het voorkomen van femicide. Minister Franc Weerwind voor Rechtsbescherming staat politiek verslaggever Merel Ek te woord: "Laat ik vooropstellen, alle ministeries werken hieraan."

Weerwind heeft de feiten op een rij, want hij weet gelijk te melden dat het praktisch iedere week wel een keer raak is als het gaat om vrouwenmoord. "Heel ernstig. Femicide is een maatschappelijk vraagstuk." Maar vervolgens verwijst hij door naar Ernst Kuipers, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, omdat hij de coördinatie over dit thema zou verzorgen tussen de verschillende ministeries.

En dus klopt Merel aan bij VWS. "Femicide, zegt u dat iets?", is haar eerste vraag. Kuipers' reactie daarop doet de wenkbrauwen fronsen: "Nee, help me heel even." Merel geeft de minister een korte uitleg en zegt dat er naar zijn ministerie gewezen wordt voor maatregelen tegen vrouwenmoord en welke dat dan zijn. "Nou, dan moet je me even helpen met het onderwerp", is het antwoord.

Daarna herstelt hij zich enigszins. "Criminaliteit, vaak tegen vrouwen, is een ontzettend belangrijk onderwerp. Allereerst een onderwerp voor gesprek met de minister van J&V", waarmee hij terugverwijst naar zijn eerder gesproken collega Weerwind. Als Merel hem daarop wijst, is de reactie van Kuipers: "Ik denk dat ik het antwoord even schuldig moet blijven."

'Ieder slachtoffer is er één te veel'

Kuipers blijkt helemaal niet verantwoordelijk te zijn, staatssecretaris Maarten van Ooijen is dat wel voor dit dossier. Zijn antwoord komt schriftelijk. In een mail laat een woordvoerder van Van Ooijen weten dat het verschrikkelijk is dat er jaarlijks tussen de 40 en 50 vrouwen vermoord worden, waarvan ongeveer de helft door hun partner of ex-partner om het leven wordt gebracht. "Ieder slachtoffer is er één te veel."

Ook laat de woordvoerder weten dat er al een onderzoek is gedaan naar laagdrempelige hulp voor slachtoffers en plegers van verschillende vormen van geweld. "Met dit onderzoek wordt onder meer de vindbaarheid en toegankelijkheid van deze hulpdiensten voor slachtoffers en plegers nader onderzocht", staat in de reactie. De resultaten worden binnenkort verstuurd naar de Tweede Kamer.

"In dit onderzoek komt niet naar voren dat als mensen meer kennis hebben van het begrip femicide dat zij dan eerder hulp zoeken. Het woord femicide is niet een gangbare term in Nederland en heeft ook geen duidelijke definitie", aldus de woordvoerder. "Samen met mijn collega’s, de gemeenten en relevante ketenpartners ga ik de uitkomsten van het onderzoek bespreken met als doel het aanbod beter op de behoeften van slachtoffers en plegers te laten aansluiten en de drempels om hulp te zoeken te verlagen."

Geschrokken

De nabestaanden en slachtoffers die hebben meegewerkt aan de podcast Vrouwenmoord - en dus direct te maken hebben gehad met femicide - krijgen de reactie van minister Kuipers voorgelegd. Ze zijn verbijsterd:

• Anneke Veerman, de moeder van de 28-jarige Volendamse Eva, die door haar vriend is vermoord (Aflevering 1): "Verschrikkelijk. Hoe kan hij dat nou niet weten, want het is constant in het nieuws. Iedere acht dagen wordt een vrouw vermoord, weet hij wel wat er loos is? Zeker als minister!"

• Mieke, die door haar ex werd gewurgd, dat ternauwernood overleefde en nog steeds in angst leeft met haar gezin (Aflevering 2): "Ik schrik hiervan. Zie je wel, ze weten niet eens wat het is. Ze doen er niks aan, want hij weet niet wat het is. Kijkt hij niet naar het nieuws? Ik vind het héél erg en word er eigenlijk een beetje boos van. Mijn zoon wist dat mijn ex me iets aan wilde doen, hij hoopt dat er iets wordt gedaan aan femicide, om kinderen zoals hij te helpen. Maar ze weten niet eens wat het is. Ik ben helemaal flabbergasted."

• Sandra, woont op een geheim adres ergens in Nederland met haar jonge kinderen, omdat haar ex haar wil doodschieten (Aflevering 4): "Ik zit echt met mijn mond vol tanden. Dit is een serieus probleem en er moet wat aan gebeuren. Het is niet voor niks dat Nederland in de top 3 staat in Europa, als het gaat om femicide. Hij zou zich moeten schamen, als minister. Ik voel me in de steek gelaten, als diegenen die het land leiden voor mijn gevoel hier niet mee bezig wíllen zijn."

Vrouwenmoord is een podcast gemaakt door Hart van Nederland-verslaggever Esther Monsma. Luister de vierde aflevering hier, abonneer je vooral om niks te missen: