Herfstkleuren komen steeds later, maar waarom?

Maandag is de astronomische herfst van start gegaan, maar veel bomen en planten ogen nog grotendeels groen. De levendige oranje, bruine, gele en rode tinten zien we tegenwoordig steeds later in het najaar in de natuur verschijnen. Hoe dat komt legt onze meteoroloog Dennis Wilt uit.

De herfst begint als in het najaar de zon loodrecht boven de evenaar staat. Dat is het moment waarop dag en nacht over de hele wereld eventjes ongeveer even lang zijn. Op de kalender varieert dit moment met een dag rond 21 september omdat een jaar altijd ietsje langer duurt dan precies 365 dagen en dat corrigeren we om de 4 jaar met een schrikkeljaar. Dit jaar start de herfst dus op de 22e, want maandagavond om 20.19 uur staat de zon recht boven de evenaar.

Als gevolg van de wereldwijde opwarming, en dus ook het veranderende klimaat in Nederland, zien we een verandering in onze seizoenen. Zomers worden warmer en houden langer aan terwijl onze winters minder koud worden, later beginnen en vaak eerder ophouden. Als gevolg daarvan begint de lente vaak eerder en de herfst juist later. Zo’n 60 jaar geleden begon de herfst zelfs 2 tot 3 weken eerder dan tegenwoordig.

Kou nodig voor verkleuring

In het najaar worden de dagen korter en de nachten langer waardoor het ook kouder wordt. Het moment waarop bladeren gaan verkleuren hangt af het soort bomen, maar vooral ook van weer. Als de temperatuur onder de 5 graden duikt is dat voor bomen het signaal dat de zogenaamde sapstroom stil gelegd kan worden voor de komende winter. In de sapstroom zorgt het pigment chlorofyl, dat in de groei een belangrijke rol speelt tijdens de fotosynthese, voor de groene kleur van bladeren. Als de sapstroom wordt vertraagd of stopgezet worden de andere verborgen herfstkleuren in de bladeren zichtbaar. Vorst tijdens de nachten versnelt het verkleuringsproces.

Toch zagen we afgelopen zomer in augustus ook al bruine bladeren aan de bomen en veel blad op de grond. Dit was echter geen teken dat de herfst al op het punt stond om te beginnen. Het is tot en met de eerste week van september uitermate droog weer geweest met alleen lokaal soms een paar plensbuien. Tot die tijd behoorde het groeiseizoen van dit jaar tot de 5 procent droogste jaren die we ooit hebben gemeten. Dat had zijn weerslag op de natuur. Bomen gaan bij extreme en langdurige droogte in een soort overlevingsstand. Ze laten een deel van hun bladeren vallen zodat ze de verdamping beperken en zo voor de overige bladeren voldoende vocht beschikbaar houden.

Herfstkleuren in de maak

Het zijn deze week ideale omstandigheden om de bladverkleuring in gang te zetten. Afgelopen nacht dook de temperatuur in het oosten van het land al onder de 5 graden. Morgen vallen nog een paar buien, maar de rest van de week lijkt grotendeels droog te verlopen met overdag geregeld zon en koude nachten met opklaringen. Veel bomen zullen door deze condities getriggerd worden en de komende weken hun prachtige kleurentooien gaan vertonen. Heerlijk weer dus voor een wandeling in de bossen.