Dit is alles wat we nu weten over de verkiezingsavond en -nacht

Nederland wordt wakker in een nieuw politiek landschap. PVV is volgens de exitpolls de grote winnaar van de verkiezingen. Bij de ene partij wordt feestgevierd, bij de andere absoluut niet. In het buitenland wordt de overwinning van de PVV omschreven als een politieke aardverschuiving. Dit is alles wat we weten over de verkiezingsavond en -nacht.

De opkomst van deze verkiezingen ligt iets later dan eerdere jaren. Op basis van ruim 99 procent van de getelde stemmen is de opkomst dit jaar 77,8 procent. In 2021 was het 78,9 procent. Toen duurden de verkiezingen door corona drie dagen. In 2017 bracht 81,6 procent van de kiesgerechtigden hun stem uit.

De uitslagen van de exitpolls:

• PVV is de grootste partij geworden met 37 zetels

• GL-PvdA krijgt 25 zetels

• VVD verliest 10 zetels en komt uit op 24

• NSC heeft 20 zetels binnengehaald

• D66 staat op de vijfde plek met 9 zetels, verlies van 15 zetels

• BBB stijgt met 6 zetels en komt uit op 7 zetels

• CDA en SP halen allebei 5 zetels

• FvD, PvdD, DENK, CU en SGP hebben allemaal 3 zetels binnengehaald

• Volt moet het doen met 2 zetels

• JA21 verliest twee zetels en komt uit op een zetel

• BIJ1, BVNL en 50PLUS hebben niet genoeg stemmen gekregen voor een zetel

De reacties van de partijen en lijsttrekkers:

• VVD-leider Dilan Yeşilgöz is "ongelooflijk trots" op de partij, zei ze in haar speech. "Wij bouwen vanaf vandaag verder. Wij zeggen al maanden: 'Wij beginnen nu pas echt'. Voor ons valt de uitslag tegen. Ik denk dat hier grote lessen voor de politiek in zitten."

• NSC-leider Omtzigt zegt dat hij bereid is "om over zijn schaduw heen te springen". Maar hij erkende in zijn toespraak tot zo'n zeshonderd tot zevenhonderd aanhangers in zijn thuisstad Enschede ook dat de vorming van een nieuwe regering niet eenvoudig zal worden.

• Wilders zei: "We zijn het spuugzat. Wij willen – en daar gaan wij voor zorgen – dat de Nederlander weer op één komt te staan." "Die Nederlander heeft ook hoop. En de hoop van Nederland is dat de mensen hun land terugkrijgen. Wij gaan ervoor zorgen dat Nederland weer voor de Nederlanders wordt. Dat die asiel-tsunami en die migratie wordt beperkt", zegt hij.

• PvdA-GroenLinks-lijsttrekker Timmermans sluit een coalitie met de PVV uit en benadrukt er te zijn voor alle Nederlanders. "Wij gaan de democratie verdedigen." "Ik ben teleurgesteld in de uitslag en ook in onze eigen uitslag. Ik had op veel meer gehoopt."

Reacties op winst PVV

• De Nederlandse kranten noemen de overwinning van de PVV bij de Tweede Kamerverkiezingen een "monsterzege". Dat de partij van Wilders zo groot wordt komt voor veel ochtendbladen als een grote verrassing. Zo kan volgens het AD niemand meer om Wilders heen na een "verpletterende zege" en omschrijft die als een "rechtse directe". De NRC ziet het tijdperk-Rutte eindigen met "een rechts-populistische revolte die het Binnenhof op zijn grondvesten doet schudden".

• De winst van de PVV betekent weinig goeds voor het klimaat, zegt Milieudefensie. De Jonge Klimaatbeweging ziet de toekomst somber in nu PVV de grootste partij lijkt te worden. "Een partij die spreekt van zinloze klimaathobby's en alle klimaatmaatregelen direct door de shredder wil gooien, heeft niets te zoeken in het torentje", aldus de beweging die zegt de stem van jongeren in het klimaatdebat te vertegenwoordigen. "Wilders 1 betekent vier jaar klimaatontkenning, uitsluiting en afbreuk van de rechtsstaat."

• Islamitische en Marokkaanse organisaties in Nederland maken zich grote zorgen over de verkiezingswinst van de PVV. "De ontreddering en de angst zijn heel erg groot", zegt Habib el Kaddouri van het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders (SMN). "Iedereen heeft het over bestaanszekerheid, maar ik weet niet of wij die nog hebben."

• Ook Kick Out Zwarte Piet heeft teleurgesteld gereageerd op de voorlopige uitslag van de parlementsverkiezingen. De actiegroep spreekt over een "shitshow". De groep zegt in een bericht dat meer dan 2 miljoen hebben mensen hebben gestemd voor "pure moslimhaat, (anti-zwart racisme), pro-piet propaganda, xenofobie en meer anti-democratische rommel".

• De exitpoll van de Nederlandse verkiezingen is niet alleen groot nieuws in eigen land, maar ook in het buitenland. 

Stemmen tellen en opkomst

De opkomst lag dus iets lager dan voorgaande verkiezingen maar er waren wel opmerkelijke veranderingen ten opzichte van 2021:

• In Nederland was in Rotterdam en Rijswijk de opkomst woensdag het laagste met 64,3 procent. Schiermonnikoog had de hoogste opkomst met ruim 117 procent. Ook op Ameland en Vlieland stemden meer mensen dan er kiesgerechtigden waren, met dank aan vakantiegangers."

• Van de provincies had Flevoland woensdag de laagste opkomst, met 72,5 procent. Twee jaar geleden sloot die provincie ook de rij, toen met 75,4 procent opkomst. Ook in Zuid-Holland en Limburg stemden woensdag minder dan driekwart van de mensen. Overijssel had woensdag de hoogste opkomst, met 81,6 procent.

• In het Noord-Hollandse Medemblik is de opkomst het meest gedaald. Ongeveer 66 procent van de kiesgerechtigden maakte de gang naar het stembureau. Twee jaar geleden deed 81,5 procent dit. Ook in Castricum daalde de opkomst relatief sterk, van 93,2 procent naar 86,2 procent.

• Met 99,3 procent van de stemmen geteld hebben 10.319.120 stemgerechtigden gebruik gemaakt van hun stemrecht. Dat is een opkomst van 77,8 procent. 0,1 procent van de stemmen is blanco ingeleverd en 0,2 procent van de stemmen is ongeldig verklaard.

• Op donderdagochtend rond 14.00 uur is het nog wachten op de stemmen van een gemeente. Het is alleen nog wachten op de (voorlopige) uitslag van West Betuwe. Ook de uitslagen van de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint-Eustatius en Saba zijn nog niet binnen, evenals de stemmen van Nederlanders die in het buitenland wonen.