"Niet verrast, wel teleurgesteld." Dat is de reactie van boeren op het nieuws dat, volgens de berekeningen van het ministerie van Financiën, meer dan de helft van de boeren moet stoppen of inkrimpen als we het plan van het ministerie van Landbouw en Visserij (LNV) volgen. "We zagen dit allang aankomen", zegt voorzitter van Agractie, Erik Luiten.Het ministerie van Financiën heeft deze berekeningen gepubliceerd omdat Kamerleden Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas hierom vroegen. Voor het eerst is nu duidelijk wat het effect van de stikstofplannen kunnen zijn.Uit de berekeningen blijkt dat zo'n 11.000 bedrijven zouden moeten sluiten en 17.600 veebedrijven fors moeten inkrimpen volgens de huidige berekeningen. Volgens het ministerie worden bij de plannen veel meer bedrijven getroffen dan nodig om toch aan de stikstofdoelen te voldoen. Zelfs als slechts 200 bedrijven in plaats van 17.600 zouden inkrimpen, wordt alsnog voldaan aan de doelen."Financiën zegt dan ook nog, dan moet je ze permanent gaan subsidiëren", vertelt Omtzigt. "En dat de plannen nog 40 miljard gaan kosten, omgerekend bijna 10.000 euro per Nederlands huishouden van vier personen. We hebben geen geld voor de energiecompensatie voor mensen met een laag- en middeninkomen maar wel 10.000 euro gaan uitgeven voor dit plan." Bovendien is het dan volgens hem nog steeds niet mogelijk om meer woningen te bouwen. "Als de Kamer dit geweten had, hadden we een heel ander debat gehad."Nieuwe actiesOf de boeren schrikken van de openbaarde cijfers van het ministerie? "Helemaal niet", zegt Luiten. "Boeren weten allang dat deze stikstofdoelen inhouden dat veel boeren moeten stoppen. Dat is de enige manier om het zo snel en met zo veel te verminderen." Luiten mag dan niet verrast zijn, toch is hij teleurgesteld. "Het is zo enorm ingrijpend. Dit verklaart alle acties van de afgelopen tijd. Ik zie nu ook dat dit stuk heel veel wordt rondgestuurd in appgroepen." Hij weet niet of dat betekent dat er meer boerenacties komen. "Dat houd ik niet bij, maar het zal niet minder worden denk ik."Jos Bolk heeft een vleesveehouderij in Aerdt, bij een Natura 2000-gebied, en was tot voor kort niet bang om zijn bedrijf te verliezen. "Politici zeiden altijd: 'Jij bent een voorbeeldboerderij.' Ik heb namelijk niet alleen mijn dieren, maar doe ook aan natuurbeheer. En dat voor een veel lagere prijs", zegt hij. Maar de harde werkelijkheid begint tot hem door te dringen. "Of ík moet stoppen, of alle kleinere boerderijen om mij heen."Geen beleidHet ministerie van Financiën benadrukt dat het hier nog niet om beleid gaat. "Het is een taak van het ministerie van Financiën om te kijken naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van beleid", zeggen ze in een schriftelijke reactie aan Hart van Nederland. "Om de stap naar concreet beleid te maken zijn ook andere overwegingen relevant. Denk aan klimaat, natuurbehoud, praktische uitvoerbaarheid van regelingen en instrumenten, leefbaarheid en juridische aspecten."Omtzigt vindt dat het ministerie het belang van de berekeningen onderschat. "Dit zijn officieel gevalideerde berekeningen die door alle kanalen heen zijn gegaan, bediscussieerd met ministers over de gevolgen van het stikstofbeleid. Dit is niet een enkele ambtenaar die nog eens gekeken heeft", aldus het Kamerlid. Volgens hem zijn de berekeningen met opzet achtergehouden omdat minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) en Staghouwer (Landbouw) anders de plannen niet hadden durven te verdedigen.Het Kamerlid hekelt ook dat er nog geen wettelijke basis ligt voor het beleid. "Als je niet duidelijk van tevoren plant met een miljardenoperatie waar je het uitgeeft, ga je het geld weggooien."Dat is ook wat Bolk dwarszit. "Het ontbreekt aan visie. Er zijn zoveel meer wat je verliest als je een boerderij weghaalt. We vervullen ook een sociale functie; hier kunnen feesten gehouden worden, we helpen mee met carnaval bijvoorbeeld."