LIVEBLOG VERKIEZINGEN | Exitpoll: PvdA verslaat GroenLinks als grootste partij in Amsterdam

De derde en laatste dag van de gemeenteraadsverkiezingen 2022 gaat van start. Afgelopen maandag en dinsdag kon op ongeveer 1700 plekken al gestemd worden, maar naar verwachting brengen de meeste kiezers op woensdag pas hun stem uit, als er zo'n 8800 stemlokalen open zijn. Volg hier het laatste nieuws over de verkiezingen.

Update 23:15 - Baudet: doel bereikt door zetels in meer gemeenteraden

Forum voor Democratie heeft volgens partijleider Thierry Baudet haar doel bereikt, nu het ernaar uitziet dat de partij in verschillende gemeenteraden minstens een zetel wint. Volgens de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS, haalt FVD in bijvoorbeeld Breda, Sittard-Geleen en Rotterdam een zetel.

Baudet wil met zijn partij "gaan bouwen aan een zuil" in de gemeenteraden, bijvoorbeeld door het oprichten van scholen of sportclubs. "We gaan mensen bij elkaar brengen." De partijleider verwacht een uitslagenavond "met verrassingen en tegenslagen".

Update 23:13 - Volt blij met eerste zetels in gemeenteraden

Volt is blij met de eerste zetels die de partij volgens de peilingen binnenhaalt bij de gemeenteraadsverkiezingen. Tijdens de verkiezingsbijeenkomst in Amsterdam klonk luid gejuich toen duidelijk werd dat Volt in diverse plaatsen een plek in de gemeentepolitiek krijgt.

Op dit moment staat de partij op een zetel in Zwolle, twee in Amsterdam en drie in Rotterdam. Volt-leider Laurens Dassen, die de bijeenkomst in Desmet Studio's bijwoonde, noemde het "fantastisch dat Volt lokaal aan het doorbreken is" en daarmee nu lokaal, nationaal en Europees is vertegenwoordigd. Hij zegt trots te zijn op hoe de lokale teams de campagne hebben getrokken. "In verschillende steden hebben we nu zetels, daar gaan we de komende vier jaar knetterhard voor werken."

Update 23:12 - PvdA-leider Ploumen: Amsterdam kleurt rood

De PvdA kan haar geluk niet op nu de partij in Amsterdam de grootste lijkt te worden. "Amsterdam kleurt rood", sprak een dolenthousiaste Lilianne Ploumen op een verkiezingsbijeenkomst in Amsterdam. Ook in diverse andere gemeenten heeft de PvdA winst geboekt. "Nederland wordt roder en roder", sprak ze met schorre stem.

"Welke partij is de grootste in Amsterdam? De PvdA!", riep Ploumen, wat met groot gejuich werd ontvangen door een uitbundig PvdA-publiek. "Op sommige plekken hadden we op meer gehoopt, maar de avond is nog jong", aldus Ploumen.

De gepeilde winst in de hoofdstad is onder meer te danken aan de lokale lijsttrekker Marjolein Moorman, stelde Ploumen. Luid applaus volgde, maar Moorman liet zich nog niet zien. Zij wordt later op de avond op de bijeenkomst verwacht.

Ploumen bedankte alle raadsleden, vrijwilligers en PvdA'ers die fanatiek campagne hebben gevoerd. Zij zijn "gewoon weer de straat op gegaan, gewoon weer naast iemand gaan staan." Op de "ouderwetse manier" campagne voeren, was weer "fijn om te doen", aldus Ploumen.

Update 23:11 - Klaver: Nederland kiest voor menselijkere, duurzamere toekomst

Nederland kiest voor een "menselijkere, eerlijkere, duurzamere toekomst", zegt GroenLinks-leider Jesse Klaver bij de NOS in reactie op de eerste exitpolls. Hij benadrukt dat er nog maar weinig resultaten binnen zijn, maar toch denkt de partijleider dat men "op ongelooflijk veel plaatsen" voor GroenLinks heeft gekozen.

In onder meer Zwolle en Nieuwegein is GroenLinks volgens de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS, de grootste. Maar in Amsterdam, waar GroenLinks bij de vorige lokale verkiezingen de grootste was, verliest de partij fors. Daar gaat de partij van 20,4 procent naar 16,5 procent. De PvdA gaat daar van 10,7 procent naar 17,3 procent en wordt nu de grootste.

Klaver vindt deze verkiezingen "extra bijzonder", vanwege de oorlog in Oekraïne. "Je weet dat mensen niet heel ver hier vandaan vechten voor hun leven en vrijheid. Om datgene wat wij mochten doen: kiezen in vrijheid."

Update 23:07 - Minister Bruins Slot: reden voor lage opkomst straks achterhalen

Het is nog te vroeg om te zeggen wat de reden is voor de relatief lage opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen van dit jaar, zegt minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken. "Voor ons is het in de analyse heel belangrijk om te kijken: wat zijn de oorzaken van de lage opkomst."

Uit de eerste exitpolls blijkt dat er, vooral in de grote steden, minder mensen naar de stembus gingen om een nieuwe gemeenteraad te kiezen dan vier jaar geleden. Het is nog niet duidelijk of er "lokale omstandigheden of landelijke zaken" speelden. Later hoopt de bewindsvrouw van CDA-huize hier een "beter beeld" van te hebben.

Voor de tweede keer waren de verkiezingen wegens corona verspreid over meerdere dagen. "Het beeld tot nu toe is dat de verkiezingen goed zijn verlopen, in elk geval op heel veel plekken", zegt Bruins Slot. Door corona hebben veel gemeenten "nog best veel moeite moeten doen in de laatste fase om ervoor te zorgen dat er voldoende vrijwilligers waren op de stembureaus".

Er was veel uitval door corona en het is volgens Bruins Slot "bijzonder om te zien hoe gemeenten erin geslaagd zijn dat te doen". Ze noemt het verder "geweldig" dat tienduizenden vrijwilligers de stembureaus de afgelopen dagen hebben bemenst om ervoor te zorgen dat iedereen kan stemmen.

Update 22:41 - Exitpoll: PvdA verslaat GroenLinks als grootste partij in Amsterdam

De PvdA haalt in Amsterdam de meeste stemmen en verslaat daarmee GroenLinks als grootste partij. De PvdA haalt 17,3 procent van de stemmen, blijkt uit een exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS. GroenLinks haalt 16,5 procent van de stemmen. Volgens Ipsos halen beide partijen negen zetels.

GroenLinks werd bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen de grootste met 20,5 procent. Toen haalde de PvdA 10,7 procent.

De opkomst is dit jaar lager dan bij de vorige verkiezingen. Deze keer ging volgens de gemeente in totaal 46 procent van de kiezers stemmen. In 2018 was dat 52,2 procent.

Update 22:30 - Exitpoll: CDA grote verliezer in Breda

Het CDA lijkt de grote verliezer te worden van de gemeenteraadsverkiezingen in Breda. De partij halveert volgens een exitpoll uitgevoerd door Ipsos in opdracht van de NOS. De VVD blijft de grootste met 22,6 procent van de stemmen, maar verliest wel licht.

Andere verliezers zijn de SP en 50PLUS. Winst is er voor D66, GroenLinks en PvdA. De Partij voor de Dieren doet voor het eerst mee in Breda en kreeg 5,2 procent van de stemmen. Ook voor Forum voor Democratie is het een eerste keer hier en komt volgens de exitpoll uit op 2,3 procent.

Er zijn bijna geen lokale partijen in de raad. Breda Beslist wint wel en gaat van 4,3 naar 7,6 procent.

De opkomst was met 49,7 procent ongeveer gelijk aan die van vier jaar geleden.

Update 22:26 - Miljoenen mensen raadpleegden stemhulpen voor verkiezingen

Miljoenen mensen hebben de afgelopen dagen de onlinestemhulpen voor de gemeenteraadsverkiezingen geraadpleegd. Zo zijn de 55 StemWijzers van ProDemos in totaal ruim 1,6 miljoen keer volledig ingevuld, zo meldde de maker na het sluiten van de stembureaus.

De StemWijzers van ProDemos voor de grote steden zijn in absolute aantallen het meest gebruikt in Amsterdam (175.931 keer), Rotterdam (135.484), Den Haag (115.061) en Groningen (102.033). ProDemos kan geen vergelijking maken met de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, omdat er toen in 44 gemeenten een StemWijzer kon worden ingevuld, elf minder dan nu. Toen werd deze stemhulp ruim 1 miljoen keer volledig ingevuld.

Onlinestemhulp MijnStem, die voor 253 gemeenten online staat, was rond 17.00 uur 2,7 miljoen keer ingevuld. Een woordvoerster verwacht donderdag met een update te komen.

Kieskompas, online in 35 gemeenten, is ruim 550.000 keer ingevuld, meldde een woordvoerder woensdagavond na het sluiten van de stembureaus.

Update 22:25 - Hoekstra: eerste exitpolls beter dan verwacht voor het CDA

Het CDA staat er volgens de eerste exitpolls "beter dan verwacht" voor, zegt partijleider Wopke Hoekstra in een eerste reactie. "Ik had natuurlijk dolgraag al onze zetels willen behouden. Dat zit er vermoedelijk niet in", zegt hij daar wel bij.

Bij CDA'ers overheerst op de verkiezingsavond van de gemeenteraadsverkiezingen een gevoel van opluchting en het idee dat het "erger had gekund", zoals staatssecretaris en oud-partijvoorzitter Marnix van Rij het verwoordt. Zo valt het hem mee dat het in Zwolle bij "een zeteltje verlies" is gebleven.

Dat het verlies meevalt ten opzichte van de peilingen en hoe de partij er nationaal voor staat, "laat zien dat het CDA lokaal gewoon echt nog goede wortels heeft", zegt Van Rij.

"Ik had op een groter verlies gerekend", geeft minister en oud-partijleider Hugo de Jonge toe. Het CDA kampte de afgelopen jaren met veel intern gedoe, en verloor behoorlijk bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorig jaar.

Update 22:18 - Exitpoll Ipsos voor NOS: GemeenteBelangen Veendam weer winnaar

GemeenteBelangen Veendam heeft haar koppositie in Veendam behouden. De partij heeft nu bijna een derde van alle stemmen. Dat blijkt uit een exitpoll door Ipsos, in opdracht van de NOS.

GemeenteBelangen Veendam is al jaren de grootste partij in de gemeente. Dit keer boekt de partij 2,5 procent winst ten opzichte van 4 jaar en is uitgekomen op 29 procent van alle stemmen. De PvdA volgt met 21 procent van de stemmen en behaalt daarmee een winst van 2,4 procent. De SP heeft een krappe 3 procent ingeleverd en komt nu uit op 11,8 procent.

D66 en ChristenUnie hebben dit jaar meer kiezers voor zich gewonnen dan in 2018. D66 boekt een winst van 2,1 procent en komt uit op 6,8 procent. ChristenUnie is uitgekomen op 5 procent; een kleine winst van 0,6 procent.

SP, CDA en de lokale partij VUK hebben allemaal iets ingeleverd. VVD is gelijk gebleven.

De opkomst in Veendam was dit jaar 52,4 procent. In 2018 bracht 51,4 procent van de stemgerechtigden hun stem uit.

Update 22:11 - Roermond doet aangifte van ronselen volmachtstemmen

Burgemeester Rianne Donders van Roermond heeft aangifte gedaan van het ronselen van volmachtstemmen. De aangifte is dinsdag al gedaan, maar de gemeente heeft ervoor gekozen het pas na het sluiten van de stembureaus op woensdagavond bekend te maken.

Donders kreeg de afgelopen dagen concrete signalen binnen van het ronselen van stemmen. "Als burgemeester ben ik verantwoordelijk voor, en hecht ik aan, een eerlijk verloop van de verkiezingen in Roermond", aldus Donders. "Om die reden heb ik deze stappen ondernomen."

De kwestie ligt nu bij het Openbaar Ministerie en daarom kan de burgemeester er verder niets over zeggen. Haar woordvoerder wil dus ook niet zeggen om welke partij of partijen het zou gaan.

Met ronselen van volmachten wordt bedoeld dat iemand kiezers vraagt om hun stempas te ondertekenen en af te geven als onderhandse volmacht. Dat is strafbaar.

Inmiddels zijn twee verdachten gehoord, zegt het OM. Dat roept mensen die ook zijn benaderd door stemmenronselaars op zich te melden."Verkiezingsfraude is zeer onwenselijk en heeft een grote impact", aldus het OM. "De verdachten ondermijnen het democratisch systeem door dergelijk strafbaar gedrag."

Update 21:59 - Lokale partij wint volgens exitpoll verkiezingen Sittard-Geleen

 De lokale partij GOB wint de gemeenteraadsverkiezingen in Sittard-Geleen. Dat blijkt uit de exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS. De PVV verliest in deze Limburgse gemeente. De partij kreeg 4,7 procent van de stemmen, bij de vorige verkiezingen was dat nog 8,3 procent.

De tweede partij in de raad is het CDA. De christendemocraten verliezen licht. De linkse partijen GroenLinks en PvdA winnen in deze stad. Ook Forum voor Democratie haalt volgens de exitpoll een zetel in de gemeenteraad. Forum deed hier voor het eerst mee aan de lokale verkiezingen.

De opkomst bedroeg 51,1 procent. Die is lager dan bij de vorige verkiezingen, toen de opkomst op 55 procent uitkwam.

Update 21:36 - Exitpoll: Leefbaar Rotterdam blijft grootste in Rotterdam

In Rotterdam blijft Leefbaar Rotterdam de grootste partij, blijkt uit een exitpoll door Ipsos in opdracht van de NOS. De partij haalt volgens de peiling 21,2 procent van de stemmen. Bij de vorige verkiezingen was dat 20,5 procent.

De opkomst is lager dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen. Nu is 39,7 procent van de kiesgerechtigden gaan stemmen, aldus de exitpoll. Bij de vorige verkiezingen was dat 46,7 procent. Burgemeester Ahmed Aboutaleb noemt het bij de NOS een "teleurstellend lage opkomst".

De PVV komt niet terug in de Rotterdamse gemeenteraad, omdat de partij niet op het stemformulier stond. De PVV had één zetel in de raad.

Update 21:10 - Opkomst Rotterdam op 39 procent

De opkomst van de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam is uitgekomen op 39 procent. Dat is een stuk lager dan de opkomst bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, toen lag deze op 46,7 procent. Het opkomstcijfer van de wijkraden is 34,9 procent. Burgemeester Ahmed Aboutaleb noemde de opkomst op de uitslagenavond in Rotterdam "teleurstellend laag".

In Den Haag heeft 43 procent van de kiesgerechtigde inwoners een stem uitgebracht. Ook dat getal is lager dan vier jaar geleden, toen was de opkomst in Den Haag 48 procent.

Update 21:00 - Stembureaus dicht, tellen van start

Om 21.00 uur zijn alle stemlokalen in Nederland dichtgegaan. In het hele land gaan tellers van start met het tellen van de stemmen die zijn uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Het tellen van stemmen is openbaar. Mensen mogen komen kijken, maar mogen de tellers niet hinderen. In Amsterdam worden alle stemmen geteld in de RAI, in Rotterdam in Ahoy, in Utrecht in de Jaarbeurs en in Den Haag grotendeels in het World Forum.

Woensdag overdag zijn ook al de stemmen geteld die maandag en dinsdag werden uitgebracht. Vanwege corona was deze mogelijkheid tot vervroegd stemmen opengesteld, net als vorig jaar bij de Tweede Kamerverkiezingen. De uitkomst van deze telling wordt kort na het sluiten van de stemlokalen bekendgemaakt.

Het tellen gebeurt met de hand en begint met een sneltelling op lijstniveau: het optellen van alle geldige stemmen per politieke partij. De stembureaus geven de uitkomst van die sneltelling door aan hun gemeente. Daarna worden de geldige stemmen per kandidaat geteld. Als dat klaar is, maakt het stembureau daarvan een proces-verbaal op, dat naar de gemeente wordt gebracht.

Op basis van de processen-verbaal tellen de stembureaus de uitslagen bij elkaar op. Op maandag 21 maart stellen de gemeentelijke centrale stembureaus dan in een openbare zitting de officiële uitslag en de zetelverdeling vast.

Op woensdag 30 maart treden de zittende raadsleden af en worden de nieuwe leden geïnstalleerd. Vanwege een gemeentelijke herindeling met Weesp gebeurt dat in de gemeente Amsterdam al op 24 maart.

Update 19:18 - Opkomst in meerdere provinciesteden boven de 40 procent

In meerdere provinciesteden was de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen rond 18.00 uur opgelopen tot boven de 40 procent. Al 45,6 procent van de Groningers was naar de stembus geweest, in Nijmegen had 46,3 procent van de inwoners zijn of haar stem uitgebracht. In Harderwijk had al bijna de helft van de inwoners gestemd, 49,5 procent om precies te zijn.

In Amstelveen was de opkomst van de verkiezingen bijna 43 procent, in Assen had 45 procent al gestemd. In andere gemeentes ging de opkomst minder hard. In Lelystad had om 18.00 uur 31,1 procent van de kiezers gestemd, in Eindhoven was dat 35 procent.

Update 18:52 - Ruim een derde van Amsterdamse kiezers heeft gestemd

In Amsterdam zijn tot 18.00 uur ongeveer 235.000 stemmen uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Dat houdt volgens de gemeente in dat zo'n 34 procent van de kiesgerechtigden heeft gestemd. Tot 13.00 uur bedroeg de opkomst 19 procent. Voor de Amsterdamse stadsdeelcommissies staat de teller op zo'n 225.000 stemmen.

In Den Haag had rond 18.30 uur 35,9 procent van de kiezers hun stembiljet ingevuld en ingeleverd. Dat was om 15.00 uur nog 29,7 procent. Utrecht heeft van de vier grootste steden vooralsnog het hoogste opkomstpercentage: 44,9 procent.

In Rotterdam is de opkomst met 31,6 procent tot nu het laagst. Woensdagmiddag had 26,4 procent van stemgerechtigde Rotterdammers gestemd voor hun nieuwe gemeenteraad.

Update 18:04 - Ruim helft kiezers Schiermonnikoog en Vlieland stemde al

Op meerdere Waddeneilanden heeft een groot deel van de kiesgerechtigde inwoners hun stem al uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op Schiermonnikoog lag de opkomst om 16.00 uur op 64 procent. Vlieland noteerde rond 17.00 uur 56 procent, zegt een woordvoerder van de gemeente.

Beide eilanden strijden traditiegetrouw met het Gelderse Rozendaal om de eer de eerste gemeente te zijn waar alle stemmen zijn geteld.

Op Vlieland bedroeg de opkomst bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 63 procent, op Schiermonnikoog was dat 82,5 procent. 'Schier' was bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 de snelste gemeente die de uitslag doorgaf.

Op Ameland had woensdagmiddag om 14.00 uur 40 procent van de kiesgerechtigden gestemd. Op Terschelling stond volgens Omrop Fryslân de teller om 15.30 uur op 42 procent. De stemlokalen zijn tot 21.00 uur open.

Update 17:56 - Slager uit Beneden-Leeuwen voert eigen campagne: 'Wij zijn er ECHT voor onze burgers!'

Slager Maarten Kocken uit Beneden-Leeuwen zag de vele sandwichborden van alle partijen die in zijn dorp actief zijn en besloot dat er bést een bordje bij kon, met daarop de waarheid als een koe. 'Wij zijn er ECHT voor onze burgers', prijkt er op zijn bord. "Iedere politieke partij zegt nu op te komen voor de burger. Maar wij zijn er iedere dag voor de burger", aldus Maarten tegen De Gelderlander.

Update 17:22 - Stemhulp MijnStem 2,7 miljoen keer ingevuld

Onlinestemhulp MijnStem, die voor 253 gemeenten online staat, is rond 17.00 uur 2,7 miljoen keer ingevuld voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een woordvoerster van de stemhulp verwacht dat de grootste piek van mensen die de stemhulp invullen nu voorbij is. De stemlokalen sluiten om 21.00 uur.

De stemhulp meldde eerder al dat 50 procent van het totaalaantal gebruikers wordt verwacht op de laatste dag voor de verkiezingen en op de verkiezingsdag zelf. Ook de dag na de verkiezingen ziet MijnStem nog bezoekers op de website. "Waarschijnlijk willen mensen na de verkiezingsuitslag nog checken wat de partijen ook alweer vinden", denkt de woordvoerster van MijnStem.

De StemWijzers van ProDemos, actief in 55 gemeenten, zijn inmiddels door 1,5 miljoen mensen ingevuld. ProDemos kan geen vergelijking maken met de gemeenteraadsverkiezingen van 2018, omdat er toen in 44 gemeenten een StemWijzer kon worden ingevuld, elf minder dan nu. Toen werd deze stemhulp ruim 1 miljoen keer volledig ingevuld.

Update 16:48 uur - Opkomst boven de 30 procent in meerdere provinciesteden

In meerdere provinciesteden liggen de opkomstcijfers voor de gemeenteraadsverkiezingen woensdagmiddag boven de 30 procent. In Hilversum had rond 15.30 uur 40,6 procent van de kiesgerechtigden hun stem uitgebracht. Ook in Nijmegen (34,5 procent), Harderwijk (37,5 procent), Assen (30 procent) en Groningen (32,6 procent) gaat het om ongeveer een derde van de kiezers.

In andere gemeentes is de grens van 30 procent nog niet bereikt. Het gaat onder meer om Breda, waar om 15.30 uur 25,6 procent had gestemd. In Eindhoven gaat het om 26 procent van de stemgerechtigden. Lelystad staat op 23,2 procent en in Heerlen is 19 procent van de kiezers tot dusver langsgekomen op het stembureau.

Update 15:55 - In Boekelo kun je stemmen in het café

In Boekelo, gemeente Enschede, kun je stemmen in het plaatselijke café. Dus na het stemmen kun je direct een biertje nemen.

Update 15:50 - Arnhems stembureau gesloten door lage opkomst

Een stembureau in Arnhem is gesloten door de lage opkomst. Bij een tankstation kon worden gestemd in een stemtent. Doordat er maar weinig inwoners gebruik van maakten, werd het stembureau gesloten en werden de spullen weggehaald.

Update 15:40 - Mark Rutte stemde op collega-docent van middelbare school

Premier Mark Rutte bracht vanochtend zijn stem uit op zijn oude basisschool in Den Haag. Hij stemde daar op de nummer 19 van de VVD Den Haag, Dion van Splunteren. Hij is een collega van Rutte op de Johan de Wit school waar de premier lesgeeft. Van Splunteren is daar gymdocent. Rutte zelf geeft elke donderdag maatschappijleer.

Update 15:30 - Opkomst grote steden tussen 20 en 30 procent

De opkomst in de grote steden lag om 15:00 uur tussen de 20 en 30 procent. In Utrecht was de opkomst op dat moment 29,7 procent. In Den Haag gaat het om 25,5 procent en in Rotterdam staat de teller op 21,5 procent.

Update 15:20 - 25 kiezers in kleinste stemlokaal van Nederland

Het kleinste stembureau van Nederland staat in het Overijsselse Marle. Het kieslokaal is ingericht in de woonkamer van een bewoner. Tot 14:30 uur zijn er 25 kiezers geweest.

Update 14:20 - Opkomst in provinciesteden rond de 20 procent

De opkomstcijfers in de provinciesteden lag even na het middaguur rond de 20 procent. Dat geldt onder andere voor Breda (21,3 procent), Dordrecht (19,7 procent), Tilburg (19,2 procent) en Veendam (21,4 procent). In Harderwijk is de opkomst voorlopig 30,5 procent en op Vlieland stemde al 39 procent.

Update 13:50 - Opkomst Amsterdam 19 procent

In Amsterdam heeft op dit moment ongeveer 19 procent van de kiesgerechtigden hun stem uitgebracht. Dat zijn ongeveer 132.000 stemmen.

Update 13:45 - Stemmen als een popster in poppodium 013

In het Tilburgse poppodium 013 kunnen kiezers hun stem uitbrengen als een rockster. Het stembureau is ingericht in de zaal en na het stemmen kunnen kiezers een rondje lopen door het backstagegedeelte. Een woordvoerder zegt tegen het ANP dat zo'n 1.200 mensen dit inmiddels hebben gedaan.

Update 13:05 - Drive-instembureau in Budel: stemmen met alles op wielen

In het Brabantse dorp Budel-Dorplein heeft de gemeente Cranendonck een drive-instembureau geopend. Je mag er stemmen met alles op wielen, zoals een auto, fiets en step. Vanochtend kwam er al iemand in zijn shovel stemmen.

Update 11:50 - Spandoek bij partijkantoor Forum voor Democratie

Bij het partijkantoor van Forum voor Democratie is een spandoek opgehangen met de tekst 'geen fascisme/racisme in de raad'. De partij reageert via Twitter. Maandag werd het partijkantoor al beklad met de tekst 'fascist'. Ook hing er een spandoek met de namen van partijleider Thierry Baudet en de Russische president Vladimir Poetin met een hartje er tussen.

Update 11:30 - Eerste 1.000 stemmers bij stembureau Beekse Bergen mogen gratis op Safari

Als je gaat stemmen in het stembureau bij Safaripark Beekse Bergen kun je je gelijk opmaken voor een dagje dierenplezier. De eerste 1.000 stemmers krijgen namelijk een gratis toegangsticket voor het park. Zo'n 100 inwoners hebben er inmiddels gebruik van gemaakt.

Update 11:15 - Onlinestemhulp MijnStem bijna 2,4 miljoen keer ingevuld

De onlinestemhulp MijnStem is inmiddels bijna 2,4 miljoen keer geraadpleegd. Een woordvoerster van de stemhulp zegt tegen het ANP dat de meeste gebruikers op de verkiezingsdag zelf worden verwacht. Gisteravond stond de teller nog op 1,8 miljoen keer.

Update 11:00 - Klaver en Van der Staaij brengen stem uit

Landelijke partijleiders Jesse Klaver (GroenLinks) en Kees van der Staaij (SGP) hebben hun stem uitgebracht.

Update 10:50 - Voorlopige opkomst in steden tussen 10 en 23 procent

De opkomstcijfers in de steden ligt om 10:50 uur tussen de 10 en 23 procent. Harderwijk heeft de hoogste opkomst tot nu toe, namelijk 23 procent. In Nijmegen heeft 19 procent van de kiesgerechtigden hun stem uitgebracht en in Utrecht 15 procent. In Rotterdam staat de teller op tien procent. Amsterdam heeft op dit moment nog geen opkomstcijfer.

Update 10:40 - Tegenvallende kijkcijfers voor NOS-slotdebat

Het slotdebat van de NOS kon niet rekenen op een grote hoeveelheid kijkers. Slechts 446.000 kijkers keken het debat voorafgaand aan de gemeenteraadsverkiezingen. Op Twitter was er ook kritiek op de inhoud van het debat, dat te weinig focus zou hebben op de belangen die lokaal spelen.

Update 10:15 - Bemmel beklad met hakenkruizen

In het Gelderse dorp Bemmel zijn verkiezingsposters beklad met hakenkruizen en nazi-leuzen. Dit gebeurde in de nacht van dinsdag op woensdag. Het is niet bekend wie het heeft gedaan.

0:29

Bemmel beklad met hakenkruizen en 'Hitlerjugend'

Update 10:10 - Rutte brengt stem uit

Premier Mark Rutte heeft zijn stem uitgebracht in zijn oude basisschool in Den Haag. Na het stemmen deed de premier voor de camera van Hart van Nederland een oproep om te gaan stemmen. "Niet één iemand bepaald wat hier gebeurd. Door dat hokje rood te maken kunnen u en ik bepalen wat er moet gebeuren in het land. Dus ga stemmen."

0:34

Mark Rutte brengt stem uit in oude basisschool

Update 10:05 - Stembureau Zoeterwoude gesloten

Een tegenvaller voor mensen die willen stemmen in het Zuid-Hollandse dorpje Zoeterwoude. Het stembureau in het Muziekcentrum moet de deuren gesloten houden. Er zijn meerdere coronabesmettingen geconstateerd bij de stembureauleden. Een meevaller: in het dorp zijn nog twee stemlocaties.

Update 10:00 - Landelijke kopstukken brengen stem uit

Enkele landelijke kopstukken hebben vandaag hun stem al uitgebracht. Zo hebben Geert Wilders (PVV), Sigrid Kaag (D66), Liane den Haan (Fractie Den Haan) en Wybren van Haga (BVNL) via Twitter een foto geplaatst van hun stem. Inmiddels hebben ook Lilianne Ploumen (PvdA) en Wopke Hoekstra (CDA) hun stem uitgebracht.

Update 09:30 - Premier Rutte roept op om te stemmen

Premier Mark Rutte roept via Twitter op om te gaan stemmen. Hij zegt dat je door te stemmen voor de komende jaren bepaald wat er in jouw gemeente gaat gebeuren. "Maak gebruik van je democratisch recht."

Update 08:30 - Gemeenten wachten uitslagen af op uitslagenavonden

In veel gemeenten, waaronder in grote steden als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, zijn woensdagavond bijeenkomsten waar politieke partijen gezamenlijk de bekendmaking van de voorlopige uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen afwachten. Op tv wordt verslag gedaan van de uitslagenavonden.

In het Haagse stadhuis is vanaf 22.30 uur een bijeenkomst, waar ook vertegenwoordigers van de politieke partijen zijn uitgenodigd. Burgemeester Ahmed Aboutaleb maakt rond middernacht de voorlopige uitslag bekend in de burgerzaal van het stadhuis in Rotterdam. In Utrecht doet burgemeester Sharon Dijksma dat in TivoliVredenburg via een digitale verbinding, omdat ze dinsdag positief testte op corona. Ook in de Stopera in Amsterdam is een bijeenkomst.

De NOS doet vanaf 20.30 uur verslag van de verkiezingsavond. Rob Trip en Simone Weimans verzorgen de presentatie. Vanaf 21.00 komt Malou Petter met exitpolls van Ipsos uit de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Breda, Zwolle, Veendam, Sittard-Geleen en Nieuwegein. In de uitzending wordt geschakeld naar bijeenkomsten van de politieke partijen in die gemeenten.

Vanaf 21.30 uur is op RTL4 een gezamenlijk programma van Jinek en RTL Nieuws te zien. Ook daar staan verslaggevers bij de winnaars en de verliezers op bijeenkomsten van politieke partijen en worden de polls en uitslagen gepresenteerd. Eva Jinek praat aan tafel met politiek verslaggever Fons Lambie en met een aantal prominente oud-politici.

Op woensdagavond worden de voorlopige uitslagen bekendgemaakt, in de meeste gemeenten waarschijnlijk rond middernacht. Op maandag 21 maart volgen om 10.00 uur de definitieve uitslagen. Die worden bekendgemaakt door het centraal stembureau in de gemeentes.

Update 08:26 - Sigrid Kaag brengt stem uit voor gemeenteraadsverkiezingen

Minister van Financiën Sigrid Kaag heeft woensdag rond 08.00 uur haar stem uitgebracht voor de gemeenteraadsverkiezingen. De D66-leider stemde in Wijkcentrum ‘t Benoordenhuis in haar woonplaats Den Haag. Ze nam haar hond mee.

Afgelopen dagen kon er ook al gestemd worden bij zo'n 1700 stembureaus. "Stem in vrijheid, voor vrijheid. Wees niet stil. Gebruik uw stem", schreef Kaag maandag op Twitter toen de eerste stemlokalen opengingen.

Update 07:42 - Harderwijk begint verkiezingsdag met hoge opkomstcijfers

Na twee dagen stemmen is de gemeente Harderwijk een van de gemeenten met de hoogste opkomstcijfers. Bij aanvang van de derde en ‘echte’ verkiezingsdag heeft reeds 17,1 procent van de Harderwijkers gestemd, het dubbele van de percentages in de grote steden.

Van de vier grote steden heeft Den Haag tot dusver de grootste opkomst met 8,7 procent van de stemgerechtigden. Utrecht begint de derde verkiezingsdag met een opkomstpercentage van 7,1 procent. In Amsterdam stond de teller dinsdagavond op 6,2 procent en in Rotterdam is dat inmiddels 5,3 procent.

Woensdagochtend om 07.30 uur gingen de stemlocaties weer open.

Update 07:30 - Stembureaus op 'echte' verkiezingsdag open

Rond deze tijd gaan voor de derde dag op rij de stembureaus open waar gestemd kan worden voor de gemeenteraadsverkiezingen. Op maandag en dinsdag kon ook al gestemd worden, op zo'n 1700 stembureaus. Naar verwachting brengen de meeste mensen op woensdag pas hun stem uit, nu er zo'n 8800 stemlokalen openen.

Vervroegd stemmen op de maandag en dinsdag is mogelijk gemaakt in verband met corona. Mensen met een kwetsbare gezondheid konden ervoor kiezen op een van deze dagen hun stem uit te brengen, omdat die veel rustiger verlopen dan de woensdag.

Sommige stembureaus zijn deze ochtend al wat eerder opengegaan dan 07.30 uur. Zo gingen stembureaus op de NS-stations in Breda en Nijmegen om 05.15 uur al open. Een stemlokaal in Castricum had de primeur: dat opende om middernacht al de deuren.

Update 04:45 - Op veertig NS-stations kan worden gestemd

Op en bij veertig NS-stations zijn woensdag stemlokalen ingericht voor de gemeenteraadsverkiezingen. Vroege vogels kunnen in Breda en Nijmegen al terecht vanaf 05.15 uur, gevolgd door Zwijndrecht vanaf 05.30 uur.

"We willen iedereen de gelegenheid geven om te stemmen. Een stem uitbrengen voor het werk of juist liever na het werk, het kan allebei gewoon op het station", zegt Jeannette Singewald, stationsmanager van Breda.

De meeste stembureaus in of bij de stations zetten de deuren open om 07.30 uur en zijn dan bemand tot 21.00 uur. Stemmen op het station in de eigen gemeente kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs.

Deze derde verkiezingsdag telt de meeste stationslocaties om te stemmen. Maandag en dinsdag kon het maar op stations in twaalf plaatsen. In Halfweg-Zwanenburg en Nieuw-Vennep kon het zelfs maar op een van de twee dagen, en daar kan het deze woensdag niet.

Update 04:00 - Bijna 13,6 miljoen mensen mogen naar stembus

Bijna 13,6 miljoen mensen mogen dit jaar een stem uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Er doen 334 van de 345 gemeenten mee en in totaal zijn er 8235 raadszetels te verdelen.

Om de spreiding van kiezers te bevorderen zijn de stemlokalen, net als vorig jaar tijdens de Tweede Kamerverkiezingen, drie dagen open. Maandag en dinsdag konden kiezers al op meer dan 1700 plaatsen terecht, woensdag zijn dat er rond de 8800. De meeste stembureaus zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur. In de stemlokalen zijn mondkapjes niet verplicht en er hoeft ook geen 1,5 meter afstand te worden gehouden. De gemeenten richten de lokalen echter wel zo in dat 1,5 meter afstand kán worden gehouden en er worden extra hygiënemaatregelen genomen.

Hoewel 334 gemeenten meedoen, wordt er gestemd voor 333 raden. Inwoners van Weesp stemmen namelijk voor de gemeenteraad van Amsterdam, waar ze nog dit jaar bij gaan horen. In elf gemeenten wordt niet gestemd. In acht daarvan zijn vanwege herindelingen in de afgelopen jaren al raadsverkiezingen geweest. Dat zijn Eemsdelta, Boxtel, Vught en Oisterwijk (2020) en Maashorst, Land van Cuijk, Purmerend en Dijk en Waard (2021). In de gemeenten Brielle, Westvoorne en Hellevoetsluis volgt de stembusgang op een later moment. Deze gemeenten gaan per 1 januari 2023 samen.

Aan de verkiezingen doen 2871 partijen mee, waarvan er 1776 landelijk zijn en 1095 lokaal. In totaal wedijveren 54.994 kandidaten om de 8235 raadszetels. Elke zetel die de komende verkiezingen wordt bezet, heeft minstens drie gegadigden. Het aantal zetels in de gemeenteraad is afhankelijk van de hoeveelheid inwoners. Acht gemeenten hebben het hoogst mogelijke aantal plekken te verdelen in de raad, namelijk 45.

Bijna iedereen die in Nederland woont en boven de 18 jaar is, mag stemmen. Mensen mogen ook stemmen als ze uit een lidstaat van de Europese Unie komen of als ze afkomstig zijn uit een verder gelegen land en hier minimaal vijf jaar wonen. Mensen van buiten de EU die hier korter dan vijf jaar wonen, mogen dus niet stemmen. In Amstelveen komt dit het meest voor, bij een tiende van de bevolking. Ook in Wageningen en Diemen wonen verhoudingsgewijs veel mensen die geen stem mogen uitbrengen. Ook gedetineerden mogen stemmen. Dat gebeurt per volmacht, maar kan ook in persoon, als ze op de dag van stemming verlof hebben of omdat er een stemlokaal is ingericht in de gevangenis of tbs-kliniek waar ze verblijven.

Stemmen kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs is geldig om mee te stemmen als het op 16 maart 2022 niet langer dan vijf jaar verlopen is.

Update 03:30 - Alle stembureaus open op derde dag gemeenteraadsverkiezingen

De derde dag van de gemeenteraadsverkiezingen gaat van start. Afgelopen maandag en dinsdag kon op ongeveer 1700 plekken al gestemd worden, maar naar verwachting brengen de meeste kiezers op woensdag pas hun stem uit, als er zo'n 8800 stemlokalen open zijn.

De meeste stemlokalen zijn geopend tussen 07.30 uur en 21.00 uur, maar er zijn er ook heel wat die eerder opengaan. De vroegste is Castricum: daar is om middernacht al een stemlokaal opengegaan, in de Tuin van Kapitein Rommel.

In de lokalen zijn mondkapjes niet verplicht en er hoeft ook geen 1,5 meter afstand te worden gehouden. Maar de gemeenten richten de stemlocaties wel zo in dat 1,5 meter afstand kán worden gehouden en er worden extra hygiënemaatregelen genomen. Stemmen kan met een geldige stempas en een geldig identiteitsbewijs. Een identiteitsbewijs is geldig om mee te stemmen als het op 16 maart 2022 niet langer dan vijf jaar verlopen is.

Update 02:31 - Dozijn kiezers aan begin van de nacht bij stemlokaal in Castricum

Het stemlokaal in De Tuin van Kapitein Rommel in Castricum is om middernacht opengegaan zodat nachtbrakers er hun stem kunnen uitbrengen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Maar het loopt niet storm. Na zo'n 1,5 uur waren welgeteld twaalf stemmers langs geweest, vertelt Hans van Schoor van het stemlokaal.

"Het is geen enorme opkomst", zegt een desalniettemin opgetogen Van Schoor. De meesten waren er ook al meteen om middernacht. Het ging volgens hem om mensen die voor het eerst mogen stemmen en om mensen die met de hond nog een blokje om gingen.

De Tuin van Kapitein Rommel is een natuurtuin en ontmoetingsruimte van de gemeente Castricum, tegenover het station. Dit opmerkelijke stemlokaal neemt de rol over van de bloemenwinkel in het station, waar voorheen ook altijd al om 00.00 uur kon worden gestemd.

De afgelopen twee dagen was het stemlokaal ook al open, maar dan wel overdag. Toen zijn volgens Van Schoor een stuk of duizend mensen langs geweest. Inwoners kunnen er woensdag nog tot 21.00 uur stemmen, als alle stembureaus in Nederland de deuren sluiten.

Van Schoor verwacht niet veel mensen nog die in de nacht komen stemmen. Vanaf 04.00 of 05.00 uur zal de drukte mogelijk iets toenemen, denkt hij, als de eerste treinreizigers langskomen om hun stem uit te brengen. En om 06.30 uur komt de ochtendploeg.

Hart van Nederland/ANP