'Dit is waarom grote overheidsprojecten in Nederland bijna altijd misgaan'

Nederlandse overheden krijgen grote projecten maar zelden onder controle. Emeritus hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga van de Rijksuniversiteit Groningen inventariseerde 75 projecten van boven de honderd miljoen euro. Daarvan liep maar liefst 70 procent flink uit de hand. Dat vertelde hij in gesprek met Omroep Het Hogeland, waar momenteel plannen worden gemaakt voor de bouw van een nieuw gemeentehuis.

Bekende voorbeelden van veel duurder dan verwachte projecten zijn de Amsterdamse Noord-Zuidlijn, de verbouwing van het Binnenhof in Den Haag en de Floriade in Almere. Dichter bij huis voor Elzinga liep de zuidelijke ringweg van Groningen uit van een geraamde 500 miljoen naar ruim 1,2 miljard euro. "Grote projecten in Nederland, daar rust geen zegen op", zegt Elzinga tegen de omroep.

Minister Mona Keijzer moest in februari nog uitleggen waarom de renovatie van het Binnenhof nog veel later af is, bekijk dat hier:

1:45

Minister Keijzer over vertraging renovatie Binnenhof: 'Ja, dit kost veel geld'

Fouten kosten de burger miljarden

Volgens Elzinga worden kosten vaak te laag ingeschat en zijn overheden te optimistisch. Bouwbedrijven schrijven bovendien regelmatig te laag in en proberen dat later via meerwerk terug te verdienen. Daar komt nog bij dat volksvertegenwoordigers vaak pas laat of onvolledig worden geïnformeerd.

De gevolgen zijn groot. Zo zegt Elzinga in het interview: "Groningen heeft drie jaar langer overlast gehad van de ringweg die te laat werd opgeleverd. De economische schade door vertragingen is gigantisch. Tel echt nog maar enkele honderden miljoenen euro schade op bij de ringweg. Dan zit je op een totale kostenpost van anderhalf miljard euro."

Een concreet voorbeeld is Het Hogeland zelf. Daar werd de multifunctionele accommodatie De Tirrel veel te laat en tien miljoen euro duurder dan gepland opgeleverd. Volgens Elzinga is dat geen uitzondering. Hij zegt tegen Omroep Het Hogeland: "We zijn in Nederland zó gewend geraakt aan de budgetoverschrijdingen dat mensen in het café al zeggen: het wordt straks toch weer twee keer zo duur als ze nu zeggen. Dat is het algemene beeld. En ja, dat beeld klopt helaas."

Hoe kan het beter?

Volgens Elzinga kunnen gemeenten en provincies ellende voorkomen door vooraf meer risico’s in kaart te brengen en een extra marge in te bouwen in de begroting. Ook stelt hij in gesprek met Omroep Het Hogeland dat gemeenteraden actiever moeten worden betrokken. Een speciale projectgroep met raadsleden uit alle partijen kan ervoor zorgen dat de raad niet pas achteraf, maar tijdens het hele proces grip houdt op grote projecten, en samen met de burgemeesters en wethouders keuzes maken.