Zijn zwijgcontracten in de zorg nu eindelijk verleden tijd?

Een contract tussen zorginstellingen en patiënten, cliënten of nabestaanden waarin wordt geëist dat de getekende verplicht zwijgt, afziet van aangifte, een melding maakt bij de inspectie of naar de media toestapt. Het overkwam Jaap* die in 2007 onder dwang een zwijgcontract moest tekenen na mishandeling en misbruik.

Jaap, die liever anoniem blijft, werd in de jaren '80 ernstig mishandeld en misbruikt in een jeugdinstelling. Hij werd misbruikt door de directeur van de instelling. Op zestienjarige leeftijd deed hij een zelfmoordpoging, omdat hij dit trauma niet aankon. "Ik wou niet meer", blikt hij terug op zijn tienertijd.

Hij kreeg een contract voorgeschoven en als hij die niet tekende, kon hij fluiten naar het laatste gedeelte van zijn schadevergoeding. Daarnaast was hij ook bang dat niemand hem toch zou geloven. "Je durft niet en wie zou me geloven? Je bent een tehuiskind", vertelt Jaap aan Hart van Nederland.

Cijfers

Hoeveel zwijgcontracten er in Nederland rondgaan is volgens Frank Wassenaar, woordvoerder Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), lastig te zeggen. Wel heeft de IGJ de afgelopen jaren een oproep gedaan om via een meldpunt het zwijgcontract kenbaar te maken. "In de periode 2016-2017 hebben wij 55 meldingen onderzocht, waarvan er in acht gevallen ook echt sprake was van een onwenselijk zwijgcontract. In de jaren daarna in totaal achttien meldingen, waarvan er in één geval echt sprake was van een onwenselijk zwijgcontract".

Stichting Jeugdzorghulp Nederland (JZS) komt op voor slachtoffers als Jaap en ziet veel cliënten met vergelijkbare ervaringen. Vertrouwenspersoon bij de stichting Jolanda Voets roept dan ook namens de JZS slachtoffers op om actie te ondernemen of aan te kloppen bij de stichting: "Velen van onze stichting zijn ervaringsdeskundigen en weten als geen ander wat zo'n juridische nasleep met je kan doen. En dan nog niet te spreken over de strafbare feiten die de aanleiding zijn voor de juridische nasleep".

Haagse blik op zwijgen

Verantwoordelijk minister Conny Helder laat in een reactie aan Hart van Nederland weten dat het kabinet het belangrijk vindt dat de zorg open en transparant is. "Alleen als we open kunnen zijn over de zaken die niet goed gaan, kunnen we leren van onze fouten en de zorg verbeteren. Met dit wetsvoorstel regelen we dat zwijgbedingen nóóit toegestaan zijn. Dat geeft helderheid en zekerheid aan patiënten". Ook SP-Kamerlid Peter Kwint vindt het schandalig dat er in de huidige Nederlandse wetgeving ruimte is voor zwijgcontracten in de zorg: "Afschaffen zo snel mogelijk".

Kritiek

Ondanks de velen positieve reacties is er echter ook lichte kritiek op de wetgeving die zwijgcontracten nietig verklaart. Jeugdzorg Nederland (JN) en een aantal Kamerleden, bleek uit het debat van voor het mei-reces, maken zich zorgen.

Onder andere over een aantal formuleringen in het huidige wetsvoorstel en over de toepasbaarheid ervan voor de jeugdzorg. "We hebben dezelfde zorgen als de Kamerleden. Doordat een aantal punten in het wetsvoorstel, voor de jeugdzorg, onduidelijk geformuleerd is, zijn we bang dat het kan leiden tot inbreuk op de privacy van kinderen en tot meer smaad, laster en openbaarmaking van persoonsgegevens van jeugdzorg professionals", laat JN weten aan Hart van Nederland.

Minister Helder snapt de zorgen van de Kamerleden en JN en stelt dat het ontzettend belangrijk is dat zorgmedewerkers veilig zijn. "Dat je als patiënt nooit verplicht mag worden om te zwijgen over misstanden, betekent niet dat je zo maar alles mag zeggen. We moeten zuinig zijn op de mensen die voor ons zorgen".

* Jaap is een gefingeerde naam, zijn echte naam is bekend bij de redactie