RvS: Nut emissiearme stallen niet bewezen, boeren mogen niet uitbreiden

Het is onzeker of zogenoemde emissiearme stallen wel echt leiden tot minder stikstofuitstoot. Tot dat oordeel komt de Raad van State in drie zaken over varianten van dit soort stalsystemen.

De uitspraak is een grote tegenvaller voor veehouders die zulke systemen gebruiken en kan verstrekkende gevolgen hebben. De uitbreiding van melkveehouderijen met emissiearme stallen is met de uitspraak voorlopig van de baan.

Emissiearme stallen doen op papier de uitstoot van ammoniak flink dalen. Volgens twee wetenschappelijke onderzoeken valt die afname in de praktijk echter tegen. Na lagere rechtbanken komt nu ook de hoogste bestuursrechter tot die conclusie. De cijfers waar van uit wordt gegaan "bieden te weinig zekerheid dat de natuur geen schade oploopt", concludeert de hoogste bestuursrechter.

Hoe werkt zo'n emissiearme stal?

Ammoniak is een verbinding van stikstof en waterstof die onder meer vrijkomt als mest en urine van vee met elkaar vermengd raken. Dat gebeurt in stallen voortdurend. Met technische innovaties wordt in veel stallen getracht deze stikstofuitstoot omlaag te krijgen. Een boer die een emissiearme stal neerzet op zijn erf, kan zodoende meer dieren houden. De stikstofuitstoot blijft dan in theorie gelijk, of gaat zelfs omlaag. Dat is goed voor de natuur én goed voor de boer dus, zo is de gedachte.

In onderzochte stallen daalde de uitstoot echter lang niet zo sterk. Daarom moet aan de cijfers worden getwijfeld, zo heeft onder meer het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) aangegeven. Voor rechtbanken was dit eerder al reden om verruimde vergunningen ongeldig te verklaren. De Raad van State is het daarmee eens.

Vergunning krijgen wordt lastiger

De bestuursrechter heeft nu voor twee specifieke stalsystemen bepaald dat provincies er bij de beoordeling van een vergunningaanvraag niet meer klakkeloos van uit mogen gaan dat de stalsystemen echt doen wat ze beloven. "Dat betekent dat melkveehouderijen met dit type stal alleen een natuurvergunning kunnen krijgen als uit een zogenoemde passende beoordeling blijkt dat de natuur geen schade oploopt", verduidelijkt de Raad van State.

De rechters zijn zich ervan bewust dat hun uitspraak het nog moeilijker zal maken voor melkveehouders om een vergunning te krijgen. "Maar de strenge Europese natuurbeschermingsregels waaraan Nederland zich heeft gebonden, laten een andere uitkomst niet toe", legt het rechtscollege uit. Met nader onderzoek naar emissiearme stallen zal snel duidelijkheid geboden moeten worden, spoort de Raad van State de overheid aan.

Voor Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu, die hun scepsis over de stallen bevestigd zien, is de uitspraak een overwinning. MOB wist in 2019 ook al het landelijke stelsel van stikstofregels ongeldig verklaard te krijgen.

Boeren teleurgesteld

LTO Nederland constateert in een eerste reactie dat zij hierdoor "verder in onzekerheid" raken. De hoogste bestuursrechter heeft bepaald dat het onzeker is of stalsystemen die op papier weinig ammoniak uitstoten wel echt doen wat ze beloven. Daarom mogen provincies niet zomaar meer uitgaan van de specificaties van twee van dit soort stalsystemen voor melkkoeien.

Als lichtpuntje voor de sector ziet LTO dat de rol van innovatie bij het verduurzamen van de veehouderij "terecht niet ter discussie" staat. Het gaat in de uitspraak alleen om de uitstootcijfers van twee specifieke systemen.

Hart van Nederland/ANP

Bovenstaande reportage is op 31 augustus 2022 voor het eerst uitgezonden bij Hart van Nederland.