Onrecht tiert welig in Nederland: politiek is totaal van burgers vervreemd

Aardbevingsschade die niet verholpen wordt, kinderen in de toeslagenaffaire die uit huis worden geplaatst, woningzoekenden die niet worden geholpen: het zijn allemaal zaken die het gevoel van onrecht in de samenleving laten toenemen. En dat gevoel is sterk aanwezig in de samenleving, want uit representatief onderzoek van het Hart van Nederland-panel onder 3503 mensen blijkt dat 59 procent vindt dat hen onrecht wordt of is aangedaan door de overheid.

Het past in een al langer lopende trend waarin de overheid weinig goeds doet of lijkt te kunnen in de ogen van veel mensen. Aan het begin van de coronacrisis was het vertrouwen in het kabinet enorm hoog: 90 procent zei in maart 2020 de rigoureuze lockdownmaatregelen te begrijpen. Sindsdien is het vertrouwen sterk gedaald, en nu we in een nieuwe inflatiecrisis zijn beland is bij 84 procent van de bevolking het vertrouwen in het kabinet afgenomen.

Afgehaakte Nederlanders

Veel mensen zijn daarom ook afgehaakt, zo blijkt uit onderzoek van Hart van Nederland. Ruim 37 procent zegt, ongeacht politieke voorkeur, nog te geloven in het oplossende vermogen van de politiek. Bijna 63 procent zegt van niet.

Waar heeft dat mee te maken? Onderzoeker Roy Kemmers van de Erasmus Universiteit van Rotterdam onderscheidt drie hoofdredenen waarom mensen 'afgehaakt' zijn van de politiek: omdat mensen denken dat de politici incompetent zijn, omdat mensen denken dat de overheid vervreemd is geraakt, of omdat ze de politiek als corrupt zien.

Als we mensen die niet meer geloven dat de politiek problemen kan oplossen die drie oorzaken voorleggen, zegt het grootste deel (53 procent) dat het vooral komt omdat de politiek vervreemd is geraakt van de burger. Bijna een kwart (24 procent) noemt als belangrijkste oorzaak de incompetente politici, en 19 procent zegt dat ze de politiek ronduit corrupt vinden. 4 procent geeft geen antwoord.

Wie gelooft de politiek nog?

Het zijn vooral stemmers van D66 (48 procent), Volt (47 procent), GroenLinks (46 procent) en VVD (45 procent) die in het oplossende vermogen van de politiek geloven. Onder stemmers van SGP (16 procent), BBB (24 procent) en FVD (24 procent) is het geloof in politieke oplossingen het laagst.

Het lijkt weinig uit te maken waar je woont, wat je beroepssituatie is of je leeftijd: in al deze groepen ligt het vertrouwen in de politiek even laag. Wel lijkt opleidingsniveau van invloed: mensen die alleen VMBO of MBO1 hebben gedaan zien maar voor 25 procent dat de politiek voor oplossingen kan zorgen, tegenover 42 procent van de mensen die een masteropleiding aan de HBO of WO hebben afgerond.

Onrecht

Het gevoel dat de politiek voor oplossingen kan zorgen hangt weinig verrassend samen met het gevoel dat door de overheid onrecht is aangedaan. Van mensen die vinden dat hen onrecht door de overheid is aangedaan zegt slechts 29 procent te denken dat ze nog naar de politiek kunnen stappen om een oplossing te krijgen voor hun problemen.

Wel is er een duidelijk verschil in de gevoelens van onrecht onder verschillende bevolkingsgroepen. Ouderen hebben minder vaak het gevoel dat hen onrecht aangedaan is door de overheid dan jongeren, 56 procent van de 50-plussers tegenover 62 procent van de mensen onder de 50 jaar. Onder werkenden is het hoogste gevoel van onrecht te vinden bij zelfstandigen zonder personeel, arbeidsongeschikten en zelfstandigen met personeel. Het minste onrecht door de overheid wordt gevoeld bij mensen die zelf voor de overheid werken, als is dit percentage met 56 procent ook nog fors.

95 procent van de mensen die in 2021 FVD hebben gestemd zegt dat hen onrecht is aangedaan door de overheid, daarna volgens stemmers van PVV (86 procent), BBB (79 procent), BIJ1 (78 procent) en 50PLUS (74 procent). Aan de andere kant zeggen stemmers van Volt (26 procent), VVD (40 procent), D66 (44 procent), GroenLinks (48 procent) en CDA (49 procent) het minst vaak dat hen onrecht is aangedaan.

Bovenstaande reportage is eerder uitgezonden bij Hart van Nederland