'Nederlandse supermarkten houden uitbuiting in stand'

De vijf grootste supermarkten in Nederland, Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Aldi en PLUS houden de economische uitbuiting van mensen die in ontwikkelingslanden ons voedsel produceren, in stand. Alle vijf supermarktketens haalden een zware onvoldoende op Oxfam Novib’s internationale duurzaamheidsranglijst van supermarkten. De ketens hebben meer dan drie kwart van de markt in handen. Zij gebruiken deze macht om hun leveranciers onder druk te zetten om zo lage prijzen af te dwingen.  Zo spelen supermarkten een grote rol bij het aanjagen van ongelijkheid en het in stand houden van armoede in de wereld.  Op de duurzaamheidsranglijst kunnen supermarkten scoren op onder meer arbeidsrechten, zoals arbeidsomstandigheden, leefbaar loon en gelijke rechten voor vrouwen. PvdA-kamerlid Kirsten van den Hul wil dat supermarkten een eerlijke prijs betalen aan de producenten van ons eten. "Dat is gewoon waar het begint," zegt ze voor de camera van Hart van Nederland. "Die kosten moet je niet neerleggen bij de consument, die moeten de supermarkten zelf dragen. Hun winst moet eerlijker verdeeld worden."

Ripe for Change

Het nieuwe Oxfam Novib-rapport Ripe for Change laat zien dat in Nederland, van twaalf onderzochte producten uit ontwikkelingslanden - van garnalen tot avocado’s –, circa 44 procent van de prijs die de consument in de winkel betaalt naar de supermarkten gaat, tegen circa 8 procent voor de werknemers en kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden. Oxfam Novib beoordeelde beleid en praktijk van de grootste supermarkten op onder meer arbeidsomstandigheden en lonen in ontwikkelingslanden. Geen van de internationaal onderzochte supermarkten, zoals Ahold Delhaize, Jumbo, Walmart, Tesco en Lidl, haalde punten op bijvoorbeeld leefbaar loon voor werknemers werkzaam bij toeleveranciers in ontwikkelingslanden.

Vuile, koude en onveilige verwerkingsfabrieken

Garnalenpellers in Azië, vooral vrouwen, werken vaak in vuile, koude en onveilige verwerkingsfabrieken. Zij kunnen vaak amper voldoen aan de verplichte dagelijkse quota en verdienen nauwelijks genoeg geld om hun familie te onderhouden. In sommige verwerkingsbedrijven is toiletbezoek of toegang tot drinkwater beperkt en zwangere vrouwen worden op straat gezet. Oxfams analyse maakt duidelijk dat het wel degelijk mogelijk is voor supermarkten om kleinschalige boeren en werknemers van de toeleveringsbedrijven van supermarkten een ​​eerlijk en beter inkomen te verschaffen, zonder dat dit meteen hogere prijzen voor consumenten betekent.

Reacties supermarkten

Jumbo neemt naar eigen zeggen het rapport van Oxfam heel serieus. "We realiseren ons dat we wellicht tekortschieten in transparantie, want het beeld dat wordt geschetst doet geen recht aan onze inspanningen," volgens de supermarkt bij NU.nl. Ook Albert Heijn ziet het belang van het onderzoek, maar zegt wel dat het druk bezig is met hun inkoopbeleid. "We kennen alle leveranciers, en komen tot bij de boeren op het erf. We stellen vergaande eisen aan al onze leveranciers, met extra aandacht in de landen waarover Oxfam het heeft. Als er vraag is naar meer transparantie, gaan we daarnaar kijken. We nodigen Oxfam uit om samen concrete gemeenschappelijke verbeterpunten te vinden die bij kunnen dragen aan een oplossing." PLUS geeft toe dat ze zeker nog werk te doen hebben, maar dat ze er mee bezig zijn. "Maatschappelijk verantwoord ondernemen staat al jaren hoog op de agenda," volgens een woordvoerder. Ondanks het rapport claimt ook Lidl dat ze de afgelopen jaren nauw hebben samengewerkt met hun leveranciers.

Miljarden euro’s

“Economische uitbuiting mag niet in ons winkelmandje belanden. Supermarktketens realiseren jaarlijks miljarden euro’s aan omzet," volgens Farah Karimi, algemeen directeur van Oxfam Novib. "Hun focus ligt vooral op het maken van winst voor eigenaren of aandeelhouders en het uitbreiden van hun marktaandeel. Dit gaat ten koste van de werknemers van hun toeleveranciers in ontwikkelingslanden. Het verdienmodel van supermarkten moet niet bijdragen aan armoede en ongelijkheid in andere landen.“ “Op onze internationale ranglijst scoren alle supermarkten slecht. Nederlandse supermarkten hebben de mond vol over duurzaamheid, maar daar zien wij bitter weinig van terug in hun beleid en praktijk,” volgens Karimi. "Doordat supermarkten leveranciers onder druk zetten, worden werknemers in ontwikkelingslanden uitgebuit. Supermarkten hebben de macht en invloed om hier verandering in te brengen. Want de consument moet er van uit kunnen gaan dat supermarkten hun zaken op orde hebben en je bij iedere supermarkt gerust boodschappen kunt doen." ANP