Kort geding om briefstemmen voor alle kwetsbaren mogelijk te maken: 'Dit is democratische discriminatie'

Door alleen 70-plussers per brief te laten stemmen tijdens de komende verkiezingen voor de Tweede Kamer, is er sprake van oneerlijke verkiezingen. Dat zei de advocaat van de Partij voor de Dieren woensdag, tijdens een door de politieke partij aangespannen kort geding tegen de Staat.

Volgens de partij is er sprake van discriminatie nu de overheid in verband met de coronacrisis alleen ouderen per brief laat stemmen. Er zijn volgens hem nog veel meer groepen die kwetsbaar zijn en door de huidige pandemie volgende maand niet willen of durven te gaan stemmen. Het zou om 10 procent van de mensen kunnen gaan die tijdens vorige verkiezingen wel zijn gaan stemmen, aldus een peiling van Maurice de Hond vorige maand.

De Patiëntenfederatie en de Ieder(in) hielden een peiling onder 8.600 ouderen, mensen met een beperking en chronisch zieken. Daaruit blijkt dat 9 procent deze keer niet gaat stemmen of daarover twijfelt. Van de deelnemers is 15 procent sinds maart niet of nauwelijks buiten geweest vanwege het coronavirus. Van die groep twijfelt de overgrote meerderheid (86 procent) over de veiligheid op het stembureau voor hun gezondheid.

Eigen stem

Brenda Hagen uit Wassenaar is één van die honderdduizenden getroffen kiesgerechtigden. Ze kan wegens een bindweefselaandoening in coronatijd niet naar buiten, laat staan dat ze tussen de mensen gaat staan bij een stemkantoor. Maar ze wil wel dolgraag zelf haar stem uitbrengen.

"Ik heb Ehlers-Danlos-syndroom, daardoor heb ik ook een lage immuniteit", vertelt ze aan Hart van Nederland. "Ik kom al maanden helemaal niet buiten, vanwege mijn gezondheid. Ik heb ook het recht om te stemmen. Ik ben nu 50 en heb sinds mijn 18e altijd gestemd. Ik kan niet in een rij voor een stemhokje gaan staan nu. Als ik iets oploop, ga ik misschien wel dood."

"'Regeren is vooruitzien', zeggen ze altijd. Maar dat is niet gebeurd. We doen alsof we hard bezig zijn om de maatschappij inclusief te maken, maar er is zoveel blijven liggen. Het is democratische discriminatie. Mensen van 70 plus mogen wel per brief stemmen, en Nederlanders vanuit het buitenland konden dat altijd al doen. Maar mensen onder de 70 met medische problemen, die nog niet gevaccineerd zijn, die worden nu gewoon de straat op gestuurd."

Geen grotere groep kwetsbaren

Van een ongeoorloofd onderscheid op grond van leeftijd is geen sprake, reageerde de landsadvocaat tijdens het kort geding. Mensen boven de 70 jaar mogen per brief stemmen, omdat ze in de regel kwetsbaarder zijn voor corona dan jongere mensen. "In de Tweede en Eerste Kamer is hier uitvoerig over gedebatteerd." Volgens haar is meermaals de vraag gekomen of de groep kwetsbaren uitgebreid moet worden, maar "daar is niet voor gekozen".

Ook is het volgens haar "praktisch niet uitvoerbaar" om het briefstemmen flink uit te breiden voor de aanstaande verkiezingen. "Het produceren en versturen van 2,4 miljoen briefstembescheiden voor iedereen van 70 jaar en ouder is al een zeer majeure operatie die net uitvoerbaar is binnen de beschikbare tijd."

Maatregelen

Het kabinet treft voor de komende Tweede Kamerverkiezingen op 17 maart verschillende maatregelen zodat iedereen veilig kan stemmen. Behalve dat 70-plussers per brief hun stem mogen uitbrengen, is een deel van de stembureaus al op 15 en 16 maart geopend voor kwetsbare mensen onder de 70. Ook mag iedereen dit jaar niet voor twee maar voor drie andere kiezers een 'volmachtstem' uitbrengen.

Niet alle zieken hebben iemand in hun omgeving die ze kunnen, willen of durven machtigen. Voor Brenda is dat het probleem niet. Maar toch vindt ze dit geen fatsoenlijke oplossing. "Waar is mijn recht op zelfstandigheid? Ook ik moet gewoon autonoom kunnen stemmen. Aanmelden via DigiD kan voor de Belastingdienst, en als je je wachtwoord daar wijzigt krijg je ook een brief op de mat. Waarom zou dit dan niet kunnen? Het is gewoon een gebrek aan wil."

Grens naar beneden

De ouderenbond ANBO is blij dat zeventigplussers per brief mogen stemmen. "Mensen op hoge leeftijd zijn een kwetsbare groep en lopen meer risico op corona." Of de grens naar beneden moet, is volgens ANBO aan de politiek. "Waar leg je dan de grens? Als iedereen per brief mag stemmen, krijg je heel andere verkiezingen."

Seniorenorganisatie KBO-PCOB zou graag zien dat de groep die mag stemmen per post wordt uitgebreid. "We zijn blij met het beleid voor briefstemmen voor zeventigplussers, maar zien ook dat daardoor een grote groep wordt overgeslagen. Die dreigt hierdoor geen stem uit te kunnen brengen."

Latere verkiezingen?

De regering is er ondertussen alles aan gelegen om de verkiezingen door te laten gaan, maar de laatste tijd klinken er meer geluiden om ze - zeker met het oog op de oprukkende Britse variant van het virus - toch uit te stellen. Diverse burgemeesters pleitten daar bijvoorbeeld voor en ook Ieder(in), de organisatie die opkomt voor mensen met een chronische ziekte of beperking, vindt dat iedereen per brief zou moeten kunnen stemmen.

Inzet van het kort geding is overigens niet om de verkiezingen uit te stellen, aldus PvdD-advocaat Phon van den Biesen. "Dat zou bijvangst zijn."

De rechtbank in Den Haag doet op vrijdag 19 februari uitspraak.

Hart van Nederland/ANP