Herman Tjeenk Willink begint aan onmogelijke puzzel: de kabinetsformatie

Herman Tjeenk Willink begint donderdag aan zijn moeilijke taak om de vastgelopen kabinetsformatie weer vlot te trekken. Hij gaat eerst in gesprek met de kleinere partijen, de andere fractievoorzitters, waaronder Mark Rutte, zijn vrijdag aan de beurt.

Het is de vierde keer dat de 79-jarige PvdA-prominent betrokken is bij een kabinetsformatie, maar niet ieder belooft zijn zaak zo ingewikkeld te worden als deze keer. Het proces ligt al twee weken stil nadat een notitie van toenmalig verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) op straat kwam te liggen. In de memo werd het kritische CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt genoemd, met de woorden 'functie elders'.

'Verkeerde herinnering' van Rutte

Toen alle documenten openbaar werden gemaakt bleek VVD-leider Rutte over hem gesproken te hebben met Jorritsma en Ollongren, iets wat hij daarvoor nog had ontkend. In een Kamerdebat over de verkenning zei hij een "verkeerde herinnering" te hebben gehad. Na een marathondebat van meer dan twaalf uur overleefde Rutte ternauwernood een motie van wantrouwen. Wel kreeg hij een 'gele kaart' van alle andere partijen.

Dinsdag stelde de Tweede Kamer Tjeenk Willink aan als formateur. Het is nu aan de minister van Staat de taak om de vertrouwenscrisis op het Binnenhof te bezweren. Makkelijk zal dat niet worden aangezien meerdere partijen al hebben aangegeven niet in een nieuw kabinet onder Rutte te willen stappen. Toch lijken sommige partijen, waaronder huidige coalitiepartners D66 en CDA, de deur nog niet helemaal dicht te hebben gegooid.

Formatie niet volledig openbaar

Tjeenk Willink vertelde woensdagavond hoe hij zijn nieuwe klus wil aanpakken. Zo zei hij dat in de formatie onder zijn leiding niet per se alles openbaar gemaakt zal worden. "Ik sluit niet uit dat ik op gegeven moment zeg: zijn er dingen die we onder vier ogen moeten bespreken?" In het uiterste geval is de nieuwe formateur zelfs bereid om de ambtelijke ondersteuning even naar buiten te sturen.

Maar dat betekent volgens hem niet dat er sprake is van achterkamertjespolitiek. "Er zijn soms dingen die je helemaal niet hoeft op te schrijven. Mensen willen graag reflecteren met iemand die je niet alles hoeft uit te leggen." Tjeenk Willink waarschuwde ook alvast dat hij een "vrij wonderlijk geheugen" heeft. "Ik herinner me veel dingen die niet relevant zijn, andere belangrijke dingen vergeet ik en moet iemand anders me aan herinneren."

Eerst de kleinere partijen

Tot slot kondigde hij aan om, tegen het gebruik in, de partijen op volgorde van klein naar groot te ontvangen. Tjeenk Willink doet dit "niet alleen omdat democratie ook betekent: rekening houden met minderheden, maar ook omdat zij een frisse blik hebben om een nieuwe bestuursstijl te ontwikkelen". Dit betekent dat BIJ1 donderdagochtend het spits mag afbijten. Daarna volgen BoerBurgerBeweging, DENK, SGP, JA21, Volt, ChristenUnie, Partij voor de Dieren en 50Plus. De rest (Forum voor Democratie, GroenLinks, PvdA, SP, CDA, PVV, D66 en VVD) is vrijdag aan de beurt.

Redactie/ANP