Tweede dag formatiegesprekken: Herman Tjeenk Willink praat met grotere partijen

Informateur Herman Tjeenk Willink begint vrijdag aan de tweede dag van de grote formatiepuzzel. Hij ontvangt op het Binnenhof de acht grootste partijen om te praten over het vormen van een nieuwe regering.

Donderdag sprak Tjeenk Willink al met de kleinere partijen. Dat was een bewuste keuze "omdat zij een frisse blik hebben om een nieuwe bestuursstijl te ontwikkelen", zei hij woensdagavond voorafgaand aan de gesprekken.

Forum voor Democratie wil zakenkabinet

Vrijdagochtend zou Thierry Baudet om 9.00 uur het spits afbijten, maar de Forum voor Democratie-leider kwam tien minuten te laat. Baudet wil een zakenkabinet zonder VVD-leider Mark Rutte. Dat zei hij voordat hij bij Tjeenk Willink aanschoof. "Ik heb dat vier jaar geleden ook al voorgesteld", voegde de FVD-leider toe.

Baudet wil dat de Tweede Kamer stemt over grote thema's. "Leg de verkiezingsprogramma's onder elkaar en kijk waar meerderheden voor zijn. Daar zoek je ministers bij." Dan kun je volgens hem een "neutralere premier' hebben. "Een soort spelverdeler. En dan ga je echte democratie hebben zoals het is bedoeld."

Hij vindt dat de democratie "al decennia lang niet werkt" door coalitieakkoorden en -besprekingen. "In feite staat de Kamer vier jaar lang buitenspel. Het Kamerwerk is totaal overbodig en belachelijk, alles is van tevoren al afgekaart."

GroenLinks heeft geen vertrouwen in Rutte

Jesse Klaver schoof als tweede aan bij Tjeenk Willink. Voor de GroenLinks-leider is het nog zeer de vraag of het vertrouwen in Rutte hersteld kan worden tijdens de formatie. "Ik zou niet weten op welke manier dat kan", zei hij na afloop van zijn gesprek met de informateur.

Volgens Klaver staat de formatie nog op hetzelfde punt als een week geleden. "GroenLinks heeft aangegeven geen vertrouwen te hebben in Rutte en het is aan de informateur hoe we verdergaan."

In het gesprek is het "veel over de inhoud gegaan", aldus Klaver, zoals de coronacrisis maar ook klimaat en stikstof. Verder ging het ook over een nieuwe bestuursstijl. Zijn partij pleit voor "openheid en transparantie" en dat politici fouten eerlijk toegeven in plaats van daar over te liegen.

PvdA sluit regeren met Rutte niet uit

Lilianne Ploumen (PvdA) wilde vrijdag niet expliciet zeggen dat haar partij samenwerking met de VVD onder leiding van Rutte uitsluit. Vorige week steunden de sociaaldemocraten een motie van wantrouwen tegen de premier, het is volgens haar nu aan hem dat vertrouwen te herstellen. "Dat is niet een probleem van ons, maar van Rutte."

Ze heeft wel aan Tjeenk Willink meegegeven dat het vertrouwen in de minister-president er nu nog niet is. Verder benadrukte Ploumen dat het voor haar belangrijker is hoe de politiek nu weer verder kan. De partijleider zegt bezorgde mensen te spreken, die vooral willen dat de coronacrisis verder wordt aangepakt.

Ook moeten burgers wat haar betreft weer vertrouwen krijgen in de overheid. "We moeten voorkomen dat mensen weer vermalen worden door de overheid, zoals bij de toeslagenaffaire."

SP legt de bal bij VVD en D66

SP-fractievoorzitter Lilian Marijnissen vertelde de informateur dat de bal van de formatie wat haar betreft bij VVD en D66 ligt. De twee grootste partijen moeten volgens haar laten weten of zij er samen uitkomen. "De VVD gaat over wie zij zelf naar voren schuiven." Toch is het voor de leider van de socialisten zo goed als uitgesloten dat haar partij gaat meeregeren als Rutte de leider blijft van de liberalen.

Verder besprak Marijnissen ideeën over de nieuwe bestuurscultuur met Tjeenk Willink. De SP-leider is bang dat het blijft bij 'praten over', terwijl de cultuur uiteindelijk blijft bij hoe het was. "Je kan nog zoveel dingen afspreken over transparantie of meer macht voor de Tweede Kamer, maar zolang politici liegen verandert er niets."

PVV pleit voor nieuwe verkiezingen

Hoewel Geert Wilders (PVV) al drie keer eerder ruzie had met informateur Tjeenk Willink, ging hij alsnog "positief het gesprek in". Wel zei hij voorafgaand aan het gesprek dat hij ook kritiek gaat overbrengen aan Tjeenk Willink. De PVV wil nieuwe verkiezingen, maar de informateur zei vorige week al dat hij dat niet ziet zitten. Daarmee gaat Tjeenk Willink zijn boekje te buiten, vindt Wilders. "Hij gaat daar helemaal niet over, dat is aan de Kamer." Na afloop zei Wilders dat hij Tjeenk Willink niet had weten te overtuigen, "maar hij heeft wel met heel veel interesse naar me geluisterd". Verder besprak Wilders met de informateur de houding van de oppositie van de laatste jaren. Zijn collega-Kamerleden zouden te weinig kritisch zijn op de regering. "De beste tegenmacht zijn niet instrumenten, maar politici die oppositie durven te voeren en niet bang zijn dat ze later de prijs moeten betalen met hun eigen machtspositie."

Later op de planning

Later op de dag schuiven Wopke Hoekstra (CDA) en Sigrid Kaag (D66) aan. VVD-voorman Rutte praat als laatste met de informateur.

De Tweede Kamer heeft informateur Tjeenk Willink uiterlijk drie weken de tijd gegeven om tot een rapport te komen.

Redactie/ANP