‘Etnisch profileren bij grenscontrole is pijnlijk en moet stoppen'

De Koninklijke Marechaussee moet stoppen met etnisch profileren bij grenscontroles op bijvoorbeeld luchthavens, omdat het selecteren op huidskleur en uiterlijke kenmerken leidt tot discriminatie. Dat eisten advocaten van een coalitie van burgers en maatschappelijke organisaties, waaronder Amnesty International en RADAR, dinsdag in een rechtszaak tegen de Nederlandse staat. De rechtbank in Den Haag doet daarover op 22 september uitspraak.

Een van de eisers is Mpanzu Bamenga, oud-gemeenteraadslid in Eindhoven. In 2018 werd hij zelf uit de menigte gehaald in de aankomsthal van Eindhoven Airport. "Ik werd door de marechaussee als een van de weinige mensen uit de rij gehaald en onderworpen aan een extra controle. Omdat ik beschouwd werd als een niet-Nederlander en een potentiële crimineel, vanwege mijn huidskleur", vertelde Bamenga de rechters.

"Dat kan niet, dat mag niet. Dat moet nu stoppen. Impliciet of expliciet wordt ons verteld: jij bent verdacht, jij hoort hier niet." Bamenga noemde etnisch profileren oneerlijk, pijnlijk, vernederend en traumatisch. "Het tast de menselijke waardigheid aan. Het werkt stigmatiserend."

Verdacht van witwassen

Volgens zijn advocaat werd Bamenga uit de rij gehaald omdat de marechaussee mogelijk Nigerianen verdenkt van witwassen als ze met veel contanten op zak de grens oversteken. Bamenga voldeed aan het profiel omdat hij onder meer alleen reisde, vlot liep en goed gekleed was. "Zijn zwarte huid gaf de doorslag voor de selectie", aldus advocaat Jelle Klaas, die namens de coalitie eiste dat de marechaussee niet langer mag selecteren op uiterlijke kenmerken zoals huidskleur.

"Het zijn geen incidenten, het is een patroon wat voortvloeit uit een werkwijze waarbij het is toegestaan dat marechaussees etniciteit gebruiken bij selectiebeslissingen ten aanzien van mensen van wie ze geen enkele aanleiding hebben van enige betrokkenheid van strafbare feiten", zegt Gerbrig Klos van Amnesty International tegen Hart van Nederland.

Landsadvocaat betwist discriminatie

Landsadvocaat Cécile Bitter, die optrad namens de marechaussee, betwist dat er bij grenscontroles wordt gediscrimineerd op basis van etniciteit. Ze gaf aan dat de marechaussee zich erg bewust is van de gevoeligheid van het onderwerp en de afgelopen jaren vele verbeteringen heeft doorgevoerd. De marechaussee is neutraal, betoogde ze.

Wel is het volgens de marechaussee nodig dat er bij veiligheidscontroles wordt gekeken naar nationaliteit. Etnische kenmerken kunnen daarbij een rol spelen, naast objectieve kenmerken als vluchtnummers en reisroutes van potentiële verdachten. Die aanpak is volgens de Staat geen discriminatie en niet in strijd met internationale verdragen. Volgens de marechaussee is het niet werkbaar als de rechtbank etniciteit in alle gevallen en onder alle omstandigheden als selectiecriterium gaat verbieden. De marechaussee kan dan haar wettelijke taak niet goed uitoefenen.

Hart van Nederland/ANP