Energieplafond: gaat de overheid bepalen hoeveel je mag verbruiken?

Op 1 januari gaat het zogenoemde 'energieplafond' in, de meest uitgebreide methode van de overheid om de energiekosten voor de burger nog enigszins betaalbaar te houden. Maar op sociale media worden door sommige mensen ook zorgen gedeeld: gaat de overheid namelijk bepalen hoeveel energie je mag gebruiken?

Het korte antwoord is natuurlijk nee: je mag nog steeds net zoveel energie gebruiken als eerst. Er komt geen maximum aan de hoeveelheid stroom of gas die je mag gebruiken. Wat in onderstaande tweet staat is dus onjuist:

Waar het over gaat is dat het prijsplafond geen volledige oplossing biedt. Want er komt wel een maximum aan de hoeveelheid energie waarvoor het voordelige tarief geldt. Mocht je meer dan de gemiddelde Nederlander verbruiken, dan betaal je voor alles wat je extra gebruikt het reguliere en dus duurdere tarief.

Door sommigen wordt dat reguliere bedrag geframt als de 'jackpot', wat voor velen met een variabel contract zeker zo kan aanvoelen. Enkele critici zeggen dat dit een nieuwe stap richting een 'sociaal kredietsystem' gaat, maar in feite verandert er niets: ook nu weten de energiebedrijven precies hoeveel er wordt verbruikt, en word je altijd al door het prijskaartje dat er aan energie kleeft gestimuleerd om niet meer te gebruiken dan je kan betalen. Dat de prijs nu wel uitzonderlijk hoog is, staat buiten kijf.

Die hoge prijs, die al sinds 2021 hoger is, komt vooral door de schaarste en onzekerheid van gas door de spanningen tussen Rusland en Europa. Waren het eerst nog diplomatieke spanningen over gaspijpleidingen tussen Rusland en Duitsland waarover vanuit Russische kant werd gedreigd om deze te sluiten, leidde de Russische inval in Oekraïne voor een snelle explosieve stijging van de gasprijs. Wat volgde was een periode waarin Europese landen naarstig op zoek waren naar andere bronnen voor gas, wat de prijs alleen maar liet toenemen. Omdat gas voor de Europese markt nu redelijk veilig is gesteld, is de gasprijs de afgelopen maanden weer langzaam gedaald.

Belasting omhoog

Terug naar het energieplafond, want dat het lagere tarief slechts geldt tot een bepaalde hoeveelheid verbruikt gas en stroom heeft twee redenen. Allereerst is het erg duur voor de overheid en daarmee voor ons allen, want het verschil tussen het goedkopere tarief (van 1,45 euro per m3 gas en 0,40 euro per kWh stroom) en het duurdere tarief dat de energiebedrijven nu nog vragen wordt vooral vanuit belastinginkomsten betaald.

Die belasting gaat komend jaar wel weer terug omhoog naar het oude niveau, omdat het om een tijdelijke korting op de energiebelasting ging die in 2023 opgevolgd wordt door het energieprijsplafond. Maar de besparingen voor het gemiddelde huishouden door de invoering van het plafond zijn véél hoger dan de verhoogde belasting, zo bleek uit eerdere berekeningen van Hart van Nederland.

Nudgen

De tweede reden om alleen het gemiddelde energieverbruik voordelig te maken is dat je door alleen een deel van het energiegebruik te steunen mensen kunt motiveren om minder energie te verbruiken. Bepaalt de overheid daarmee indirect toch wat het maximum wordt, zoals sommige mensen stellen?

Op deze manier worden mensen wel 'genudged' om minder energie te verbruiken. Maar dat 'nudge'-effect zou veel groter zijn geweest als er nooit een plafond op de energieprijs was ingesteld. Je zou kunnen zeggen dat mensen nu juist méér energie kunnen verbruiken omdat de prijs door de overheid lager wordt gehouden dan wat wordt gevraagd door energieproducenten.

Bovenstaande video was eerder te zien bij Hart van Nederland