Eerste dag van verkenners zit erop, dit willen de grootste partijen

Verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) hebben maandag met de partijleiders van de acht grootste partijen in de nieuwgekozen Tweede Kamer gesproken. Ze brengen in kaart wat de wensen van partijen zijn en onderzoeken welke coalities de meeste kans maken.

VVD-leider Mark Rutte was maandagochtend als eerste aan de beurt. Na afloop liet hij weten dat het logisch is als D66 in het kabinet komt, daarnaast zou hij graag weer met het CDA in zee gaan. "Dat is überhaupt onze eerste voorkeurspartner", liet Rutte weten. Ook wil hij "serieus" kijken een coalitie met nieuwkomer JA21.

D66 en CDA

D66 acht de kans om met JA21 een coalitie te vormen echter klein. De twee partijen staan lijnrecht tegenover elkaar op de belangrijke punten als het klimaat en de Europese Unie. Partijleider Sigrid Kaag benadrukt vooral dat ze op zoek wil naar partijen die zich "zullen identificeren op basis van de inhoud". Ze vindt het daarnaast belangrijk dat partijen zich aansluiten bij thema's waarop de sociaalliberalen campagne hebben gevoerd.

CDA-leider Wopke Hoekstra "voelt er niets voor" om alvast aan te sluiten bij een liberaal 'motorblok' met VVD en D66, om vervolgens op zoek te gaan naar een vierde coalitiepartij. Volgens hem weten de twee partijen ook nog helemaal niet welke kant ze op willen. "Ik stel voor dat ze eerst met elkaar verder praten over hoe ze echt verder willen."

Linkse partijen

De SP liet tijdens de verkiezingen al doorschemeren graag deel te willen nemen aan een nieuw kabinet. Daar is na het gesprek met de verkenners niets aan veranderd. "Wat ons betreft zit de deur niet dicht", zei SP-leider Lilian Marijnissen na afloop. Wel wil ze graag dat het nieuwe kabinet dan een linkse koers gaat varen.

Ook Lilianne Ploumen van de PvdA laat weten graag mee te willen regeren. Zij stelt wel als voorwaarde dat er in ieder geval één andere linkse partij in de regering moet komen. "We willen een zo progressief mogelijk kabinet", zei ze na haar gesprek met Jorritsma en Ollongren. "En ik heb steeds gezegd: dat doen we met een andere linkse partij."

GroenLinks-leider Jesse Klaver heeft ook bij de verkenners gepleit voor een "zo progressief mogelijk" kabinet. Hij sluit deelname aan een kabinet niet uit. "Alle partijen moeten verantwoordelijkheid dragen in deze tijd", stelt hij. Maar het initiatief ligt bij de winnaars van de verkiezingen: VVD en D66, benadrukt Klaver.

PVV en Forum voor Democratie

Ondanks dat bijna elke partij de PVV uitsluit. laat partijleider Geert Wilders weten graag mee te willen regeren in een kabinet met VVD, CDA, PVV, Forum voor Democratie (fvD) en JA21. Dat kabinet, dat uit de meest rechtse partijen van Nederland zou bestaan, noemt Wilders "centrumrechts".

FvD-leider Thierry Baudet ziet voor zijn partij geen rol weggelegd in een nieuw kabinet. "Het lijkt me duidelijk dat de kiezer ietsje meer richting rechts wil", zei hij voor zijn gesprek met Jorritsma en Ollongren. "Maar zoals het er nu ligt, zie ik niet echt een coalitiemogelijkheid voor ons."

De gesprekken met de lijsttrekkers gaan dinsdag verder. Dan zijn ook de kleine partijen aan de beurt. Uiterlijk 30 maart bieden Jorritsma en Ollongren hun rapport aan aan Kamervoorzitter Khadija Arib. Op 31 maart debatteert de nieuwe Tweede Kamer over het advies en de volgende stappen in de formatie. 

Redactie/ANP