De Sleepwet: hoe zit het nu precies?

Op 21 maart is er een referendum over de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, de Wiv. In de volksmond ook wel bekend als de Sleepwet. Deze wet gaat over wat onze veiligheidsdiensten, de AIVD en de MIVD, mogen doen. Maar waar gaat het referendum eigenlijk over? En wat betekent die nieuwe wet voor jou? Waar gaat de wet over? In de Wiv staat wat inlichtingen- en veiligheidsdiensten mogen doen. Deze wet is aan vervanging toe. De huidige Wiv is al een oudje: hij stamt uit 2002. Daardoor zijn een aantal onderdelen van deze wet verouderd, bijvoorbeeld omdat we meer smartphones en glasvezel zijn gaan gebruiken en doordat de veiligheidssituatie in de wereld is veranderd. De nieuwe Wiv geeft de AIVD meer en modernere bevoegdheden om informatie te onderzoeken. Nu mogen de diensten alleen telecommunicatie onderbreken die ‘door de lucht gaat’, dus via de ether. Daardoor mist de dienst nu veel communicatie, want die gaat tegenwoordig vooral via kabels, zoals glasvezel. Bij de nieuwe wet mogen de diensten ook ongericht op die kabels inbreken om af te tappen. Dit is meteen een van de punten uit de nieuwe wet waar veel mensen over vallen en de reden dat de Wiv ‘Sleepwet’ wordt genoemd. Als de veiligheidsdiensten op zoek gaan naar informatie, ‘slepen’ ze ook veel info van andere mensen mee.

Als de veiligheidsdiensten op zoek gaan naar informatie, ‘slepen’ ze ook veel info van andere mensen mee. Ook mogen de diensten straks meer mensen hacken. Niet alleen de verdachte, maar ook allerlei mensen om die persoon heen. Al de gegevens die zijn gehackt en afgetapt mogen ze delen met andere landen. Hiervoor moet de minister toestemming geven. Waarom is er eigenlijk een referendum? Vijf studenten van de Universiteit van Amsterdam wonden zich op over de nieuwe wet. Arjen Lubach pikte dit op en besteedde er in het programma Zondag met Lubach aandacht aan. Hierdoor behaalden ze de 300.000 digitale handtekeningen die nodig zijn om een referendum af te dwingen.   Waarom voor of waarom tegen? Tegenstanders van de nieuwe wet zijn bang dat de gegevens worden misbruikt en dat allerlei privégegevens van onschuldige mensen her en der worden verspreid. Voorstanders van de wet zeggen dat deze wet nodig is in de strijd tegen terrorisme en cybercrime. Maar eh, hoe zit dat nou met dat sleepnet? Zoals gezegd, met de nieuwe wet mogen de veiligheidsdiensten ‘ongericht’ zoeken op kabels als er een dreiging is. Stel: de AIVD doet onderzoek naar iemand die regelmatig met de trein reist. Dan mag de AIVD inbreken op het WiFi-netwerk van dat traject en de gegevens van alle gebruikers verzamelen. Voor elke zoekvraag is wel apart toestemming nodig, en achteraf controleert een onafhankelijke toezichthouder of die toestemming terecht was. Maar feit blijft dat als de veiligheidsdienst de data voor het eerst uitpluist, ze ook info filteren van onschuldige burgers. Vandaar dat critici dit een sleepnet noemen. De veiligheidsdienst mag straks DNA van ‘targets’ en ‘non-targets’ verzamelen, zelfs als ze daarvoor moet inbreken in een woning. Dus de AIVD kan straks al mijn appjes lezen? Nee, dat kan niet. Zo zijn de berichten in WhatsApp versleuteld en is het bijna onmogelijk om de inhoud te zien. Maar de AIVD zou bijvoorbeeld wel het tijdstip kunnen zien waarop je een bericht hebt verstuurd. En dan was er ook nog iets met een DNA-databank? De AIVD mag volgens de nieuwe Wiv een DNA-databank aanleggen waar iedereen in terecht kan komen. Onderzoeksjournalisten van Investico en de Groene Amsterdammer schrijven hierover: De veiligheidsdienst mag straks  DNA van ‘targets’ en ‘non-targets’ verzamelen, zelfs als ze daarvoor moet inbreken in een woning. Het gevonden erfelijk materiaal mag de dienst in de vorm van  DNA-profielen tot dertig jaar in een eigen databank opslaan en uitwisselen met buitenlandse veiligheidsdiensten. Het doel: vaststellen of verifiëren van de identiteit van een persoon. Maar experts waarschuwen voor een glijdende schaal: je DNA zegt namelijk niet alleen iets over jezelf, maar ook over je familie, en zelfs je bevolkingsgroep. Om de identiteit van een ‘target’ te achterhalen of te verifiëren mogen de diensten volgens de nieuwe wet een DNA-profiel opslaan van dat target zelf, maar ook van diens familie. Iemands identiteit kan immers ook via het DNA van de familie worden vastgesteld. En zo’n target hoeft geen potentiële zelfmoordterrorist te zijn, dat kan iedere burger zijn die de AIVD in beeld heeft. (Bron: De Groene Amsterdammer/Investico) De minister moet toestemming geven voordat DNA-onderzoek mag worden gedaan. Ja nou en, ik heb toch helemaal niks te verbergen?! Dat valt te betwijfelen. Ten eerste: iedereen heeft iets te verbergen. Of het nu je pincode of een mailtje is. Je vertrouwt misschien nu je gegevens toe aan deze overheid, maar hoe ziet de wereld er over een paar jaar uit? Ten tweede draai je de zaak nu om. Dit heet het omdraaien van het onschuldbeginsel. Er kunnen tal van redenen zijn waarom jij googelt op ‘jihad’. Dan kan het lastig worden als de veiligheidsdiensten meekijken. Wat de uitkomst dus ook is, de wet gaat zeer waarschijnlijk op 1 mei in. Als we massaal ‘nee’ stemmen, komt de wet er dan niet? Het referendum is pas geldig als minimaal 30 procent van de kiezers komt opdagen. Ja of nee: de uitkomst wordt niet automatisch opgevolgd. Als de meerderheid nee stemt, dan is de politiek aan zet: zij moeten de wet dan heroverwegen. Dat betekent dat er in de Kamer gepraat zal worden over de wet. Dat betekent niet automatisch dat de wet er niet komt. Die komt er zo goed als zeker. Wellicht wordt er beter gekeken naar een paar details en gaan die nog op de schop. Wat de uitkomst dus ook is, de wet gaat zeer waarschijnlijk op 1 mei in. Hoe denkt de politiek over deze wet? VVD, PVV, CDA, PvdA, 50Plus, CU en SGP zijn voor de komst van de nieuwe wet. D66, GL, SP, PvdD, FvD en Denk zijn tegen.