Autoloze zondag in Nederland sinds 1939: een overzicht

Het kabinet denkt na over de invoer van autoloze zondagen. Het is een van de maatregelen die mogelijk een oplossing is voor de stikstofcrisis. Het zou niet voor het eerst zijn dat de autoloze zondag wordt ingevoerd. Dat gebeurde al eerder in de jaren dertig, vijftig en zeventig van de vorige eeuw. De autoloze zondag werd tot nu toe nooit langer dan twee maanden ingevoerd in Nederland. De eerste keer was in 1939.

Benzinetekort met oorlog op komst

In 1939 stond de Tweede Wereldoorlog voor de deur. Nederland mobiliseerde het leger. In Duitsland en Frankrijk was er al een benzinetekort. In Nederland werd de autoloze zondag ingevoerd om benzine voor het Nederlandse leger veilig te stellen. Tussen 1 oktober en 12 november 1939 was autorijden op zon- en feestdagen verboden. Rond Den Haag werden controleposten opgezet door de politie. Verschillende automobilisten gingen toch de straat op en werden tegengehouden. De meesten kwamen ervan af met een waarschuwing. Omdat de aanvoer van benzine voldoende bleek en een distributieregeling achter de hand werd gehouden, hief de regering het verbod na anderhalve maand weer op. Na de Tweede Wereldoorlog was de autoloze zondag in 1946 nog even terug. De strijd had wereldwijd een tekort aan benzine veroorzaakt. Daarom was het in Nederland alleen mogelijk op zondag te rijden met toestemming voor zakelijke doeleinden.

Suezcrisis raakt Nederland

In 1956 lopen de spanningen rond het Suezkanaal flink op. Egypte staat tegenover Israël, Frankrijk en Groot-Brittannië. De partijen maken ruzie over het bezit en de toegang tot de belangrijke vaarroute via het Suezkanaal. Een oorlog volgt en de olietoevoer richting Europa neemt af. De Nederlandse regering reageert door weer een autoloze zondag in te voeren, dit keer van 25 november 1956 tot 20 januari 1957.

Weer oorlog in het Midden-Oosten

De Jom Kipoeroorlog in 1973 zorgt voor een oliecrisis in een aantal Europese landen, waaronder Nederland. Tijdens de strijd in het Midden-Oosten staat Israël tegenover een aantal Arabische landen. Nederland steunt Jeruzalem en daarom draaien een aantal Arabische landen de oliekraan dicht. De regering reageert door tien zondagen auto rijden te verbieden, alleen politie en andere hulpverleners mogen de weg op. Snelwegen waren leeg en paardenkoetsen verschenen weer in het straatbeeld. Een echte oplossing voor het benzinegebruik bleek het in 1973 niet. Veel mensen vertrokken al op zaterdag als ze ergens naartoe moesten. Zo zagen de autoloze zondagen in 1973 eruit (tekst gaat verder onder video).

Autoloze zondag in moderne tijden

Een kleine maand geleden presenteerde ChristenUnie en GroenLinks het idee om een keer per jaar een autoloze zondag in te voeren. Niet om de stikstofcrisis te bestrijden, wel om aandacht te vragen voor luchtvervuiling en klimaatverandering. In sommige steden in Nederland wordt zo'n dag al georganiseerd. In andere landen zijn al maatregelen genomen om autogebruik te verminderen. In een aantal steden is het verboden om op bepaalde dagen te rijden met een bepaald nummerbord. Vaak gebeurt dit om extreme drukte op de weg te voorkomen. Maar soms gaat het wel om vervuiling. In de Indiase hoofdstad New Delhi was de smog zo dik en smerig dat eerder deze week noodmaatregelen zijn ingevoerd. Ook hier mogen op bepaalde dagen alleen auto's met bepaalde nummerborden rijden.