Kabinet laat onafhankelijk onderzoek doen naar grenzen demonstratierecht

Het kabinet laat onafhankelijk onderzoek doen naar het demonstratierecht, dat heeft het vrijdag besloten. Directe aanleiding is het groeiend aantal demonstraties, waarbij actievoerders vaak bewust de grenzen van het recht opzoeken of overschrijden, of waarbij andere grondrechten of de nationale veiligheid in de knel kunnen komen. Dat schrijven de demissionaire ministers Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken) en Dilan Yeşilgöz (Justitie en Veiligheid) aan de Tweede Kamer.

Onderzocht wordt of de huidige regels en voorwaarden nog voldoende aansluiten bij de actuele ontwikkelingen.

De Jonge staat voor het demonstratierecht, maar dat recht "biedt geen vrijbrief om doelbewust de regels te overtreden en de belangen van anderen aan te tasten", benadrukt de minister. "Als we hiervoor wegkijken, lopen we het risico dat het draagvlak voor het demonstratierecht onder druk komt te staan."

Volgens hem is er nu weinig ruimte om een belangenafweging te maken tussen het demonstratierecht en andere grondrechten. Daardoor ontstaat volgens hem "de indruk dat grondrechten van de een belangrijker zijn dan die van de ander."

Grenzen van de wet

In toenemende mate zijn er protesten waarbij de grenzen van de wet worden opgezocht en overschreden, ziet Yeşilgöz. Ze doelt onder meer op het blokkeren van snelwegen, het bezetten van delen van vliegvelden of brandstichting op of langs snelwegen die gevaarlijke verkeerssituaties veroorzaken. "Dat is niet alleen schadelijk, het vraagt ook een grote inzet van politieagenten die niet in de wijken hun belangrijke werk kunnen doen."

Het onderzoek spitst zich toe op acties waarbij demonstranten de grenzen van de wet bewust opzoeken of zelfs overschrijden. Daarnaast wordt gekeken naar demonstraties waarbij grondrechten of de nationale veiligheid in het geding kunnen komen.

Europese regels

In het onderzoek wordt nadrukkelijk gekeken naar Europese regels, zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Een artikel uit dat verdrag kent volgens De Jonge "ruimere afwegingsgronden dan wij op dit moment in de Nederlandse wet hebben staan", zei hij na afloop van de ministerraad.

Het EVRM biedt bijvoorbeeld ruimte om de nationale veiligheid als reden te gebruiken om demonstraties te beperken. Dat staat nu niet in de Nederlandse wetgeving. Het kabinet wil kijken of dit kan worden toegevoegd. Dan zou onder meer het risico op aanslagen kunnen worden meegewogen bij een eventueel demonstratieverbod.