Europese digitale identiteit: dit gaat het voor jou betekenen

Een Europese digitale identiteit (eID) voor elke burger en elk bedrijf: het is een thema waar we allemaal de gevolgen van gaan merken. Bij tegenstanders leven veel zorgen, die ze ook geregeld laten horen tijdens demonstraties of door middel van posters. Wat gaat deze 'eID' voor ons betekenen, wat zijn de voordelen en wegen die op tegen de zorgen?

Laten we eerst duidelijk krijgen wat zo'n Europese digitale identiteit precies is, en wat het niet is. De Europese Unie wil met een nieuw op te zetten systeem een soort 'datakluis' creëren waarin je al je persoonlijke gegevens bij elkaar kunt doen. Dan moet je denken aan je identiteitsbewijs, je rijbewijs, huwelijksakte of je inkomensgegevens, die je bij elkaar hebt in één digitale portemonnee.

Die gegevens zijn in principe nu ook al bekend bij de Nederlandse overheid, maar met dit systeem zou je je in de toekomst makkelijk moeten kunnen identificeren bij overheidsinstellingen én bedrijven. Dat geldt dus bijvoorbeeld voor het openen van een bankrekening, inchecken in een hotel of als je je leeftijd moet bewijzen, bijvoorbeeld in de supermarkt.

Voordelen

Dit zou meerdere voordelen moeten hebben ten opzichte van de huidige situatie. Zo heb je straks alles bij elkaar en hoef je niet meer op zoek naar allerlei papieren documenten. Je kan je straks in de hele EU op dezelfde manier identificeren, wat het bijvoorbeeld makkelijker maakt om in het buitenland een auto te huren of medicijnen in een ander EU-land af te halen.

De regering noemt ook als belangrijk voordeel dat je hiermee meer controle zou moeten hebben over je eigen gegevens. Dat zou een verbetering moeten worden ten opzichte van de huidige situatie, waarin mensen zonder het wellicht zelf te beseffen veel persoonlijke informatie delen met Amerikaanse of Chinese techbedrijven. Heb je bijvoorbeeld je bankpas toegevoegd aan een 'Wallet'? Of heb je in TikTok je telefoonnummer geplaatst? Dan is deze informatie ook allemaal bekend in de VS en China. Met de datakluis moet dat straks veranderen, is het idee.

Zorgen

Maar wegen deze voordelen op tegen de zorgen? Critici vrezen dat we ons door dit systeem als samenleving veel vaker moeten gaan identificeren, waarmee de zorgen over privacy ook toenemen. Bedrijven zouden straks namelijk ook kunnen vragen om onnodige zaken te delen. Onderzoeker Tom Deneyer pleitte eerder bij de Telegraaf voor het wettelijk inperken van deze 'overvraging': "Een dienst wil weten of ik in Amsterdam woon? Dan kan dát uit de wallet worden gehaald en niet meer."

De Tweede Kamer zelf is ook bezorgd over de veiligheid van de gegevens. Is het risico dat de gegevens gehackt worden niet te groot? Ook viel de mogelijke introductie van een Europees identificatienummer, vergelijkbaar met je burgerservicenummer, verkeerd. Een tweederdemeerderheid van de Kamer heeft er op 1 december bij de verantwoordelijk staatssecretaris op aangedrongen om de huidige plannen niet te accepteren. Na enkele aanpassingen aan het plan ging de regering later toch akkoord. Dat is tot ergernis van een deel van de Kamer, te zien in onderstaande video.

Tekst gaat verder onder de video.

Controle

Verder wordt door sommigen met de introductie van de digitale identiteit gevreesd voor een steeds verdere controle vanuit de overheid. Tijdens de coronapandemie was met de digitale coronapas al te zien hoe dit soort elektronische identificatie mensen toegang kan geven of weigeren tot bepaalde plekken.

"Met een Europees eID wordt het veel makkelijker om een dergelijke invasieve maatregel snel - en wellicht zonder de nodige politieke deliberatie - in te voeren", waarschuwde Universitair hoofddocent Jaap-Henk Hoepman eerder bij de Clingendael Spectator, "wat de barrière om dat te doen lager maakt en daarmee het risico vergroot op function creep (het gebruik van persoonsgegevens voor heel andere doeleinden dan oorspronkelijk bedoeld is, red.)."