Waarom houden we ons niet (meer) aan de basismaatregelen?

Als we ons niet beter aan de basismaatregelen houden, gaan de coronacijfers niet omlaag en volgen er nieuwe maatregelen. Met die boodschap komt het kabinet. Maar volgens gedragsdeskundige Arie Dijkstra gaat het niet meevallen om weer maatregelen te volgen. "Doordat we gevaccineerd zijn, is het gevoel van dreiging weg."

Als mensen goede redenen hebben, zijn ze best geneigd om hun gedrag aan te passen en een mondkapje te dragen of afstand te houden, weet Dijkstra. "Het gaat over motivatie, en die is nu anders dan vorig jaar."

De eerste maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus werden op 12 maart 2020 afgekondigd. Mensen moesten thuisblijven bij verkoudheid en grote bijeenkomsten werden afgelast. Dijkstra: "Vorig jaar voelden veel mensen zich persoonlijk bedreigd door het idee dat ze Covid-19 zouden krijgen, misschien wel in het ziekenhuis zouden belanden. Of erger."

Voelbare vaccinatieveiligheid

Dat gevoel kantelde naarmate er meer coronavaccinaties werden gezet, zag Dijkstra. "Als mensen eenmaal hebben ervaren dat ze zich veilig voelen door dat vaccin, dan is dat niet zomaar weer voelbaar. Ze moeten dus een andere motivatie heel warm maken."

Hij noemt als voorbeeld dat mensen zich voor zichzelf nu minder aan de maatregelen houden, omdat ze waarschijnlijk minder ziek zullen worden na een coronabesmetting. Mensen zouden in plaats daarvan de maatregelen nu meer moeten volgen vanwege bijvoorbeeld de zorg die onder druk staat. En daarmee ook de zorgmedewerkers.

Hoe motiveer je mensen?

En die druk op de zorg is groot. Afgelopen week meldde het RIVM 153.957 positieve tests, 1833 ziekenhuisopnames en 265 doden. Dankzij dit soort cijfers is die urgentie bij de meeste mensen wel duidelijk, stelt Dijkstra. Maar hoe motiveer je die mensen zich aan de maatregelen te houden?

Dijkstra: "Je zou duidelijke beelden kunnen voorschotelen. Laat bijvoorbeeld tien keer per dag een halve minuut lang patiënten of mensen zien die nu geen reguliere zorg kunnen krijgen." Hij zegt ook dat het belangrijk is te laten zien dat ook veel mensen zich wél aan de maatregelen houden.

Leg uit waarom maatregelen werken

Daar moet de politiek ook aan denken als er nieuwe maatregelen worden afgekondigd, vindt de hoogleraar. "En van alle maatregelen is het essentieel dat mensen snappen dat ze effectief zijn. Dat is het allerbelangrijkste. Je moet eerst uitleggen: waarom is dit zo hard nodig? En ten tweede: er zijn maatregelen die leiden tot een tweedeling. Tussen mensen die wel of niet zijn gevaccineerd. Je moet nadenken of je dat wil."

Uiteindelijk denkt Dijkstra dat het wel goedkomt met het draagvlak. "Mensen zijn moe van de maatregelen, maar niet uitgeput. En dat betekent dat als je ze goed motiveert, ze wel degelijk de energie hebben om een stapje te zetten richting die maatregelen.