Nederlands coronabeleid schiet ernstig tekort: 'Telkens te laat ingegrepen'

Adviesbureau KPMG is zeer kritisch over de aanpak van de coronacrisis door het kabinet in de afgelopen anderhalf jaar. Volgens een onderzoeksrapport ging het op meerdere vlakken fout, zoals op het gebied van communicatie, het samenwerken met sectororganisaties en het uitvoeren van de vaccinatiestrategie.

KPMG deed een uitgebreide literatuurstudie van openbare bronnen en analyseerde wereldwijd beschikbare data. Het adviesbureau stelt dat in Nederland meer doden gevallen zijn, omdat er beleid werd gemaakt op basis van hoeveel mensen er in het ziekenhuis lagen in plaats van het aantal besmettingen. Op deze manier werd er telkens te laat ingegrepen.

Meer oversterfte

Daarbij komt ook dat volgens het adviesbureau blijkt dat Nederland ten opzichte van Noorwegen, Denemarken en Finland zowel op de economische groei als op oversterfte beduidend minder goed in staat te zijn geweest de pandemie onder controle te houden.

IC-opschaling geen goede zet

Dat de IC-capaciteit op een gegeven moment werd verhoogd, was volgens KPMG dan ook geen goede strategie die de schade kon beperken. Tegen de exponentiële groei van virussen is volgens het adviesbureau "geen enkele capaciteit opgewassen". Ook zou het nog meer opschalen van het aantal IC-bedden waarschijnlijk tot nog meer gezondheidsschade hebben geleid, zegt arts en gezondheidseconoom David Ikkersheim van KPMG Health.

"Als je pas ingrijpt als de bedden vol liggen, leidt dat met meer capaciteit paradoxaal genoeg tot nog meer gezondheidsschade, en naar verwachting een substantieel hogere oversterfte", laat hij in het rapport weten.

Ikkersheim concludeert dat de landen die eerder ingrepen het veel beter gedaan hebben. Dit is dan ook te zien in in de oversterftecijfers. Rekening houdend met afwijkende factoren als klimaat, bevolkingsopbouw en hoe dicht mensen op elkaar wonen, kon de gezondheidseconoom alsnog grof inzicht krijgen van het Nederlandse beleid ten opzichte van het buitenland.

Uit het rapport blijkt dat ook dat in Nederland zo'n 24.000 meer mensen stierven dan verwacht terwijl landen als Denemarken, Noorwegen en Finland juist niet of nauwelijks oversterfte hadden. Juist deze landen gingen eerder in lockdown en stelden direct strengere grenscontroles en quarantaineregels in.

Afwijken van WHO-advies

KPMG verbaast zich in het rapport over wat het "Nederlands exceptionalisme” noemt. Het beleid van Nederland week bij een aantal grote beslissingen af van wat internationaal werd geadviseerd. Te vaak werd daardoor het voorzorgsprincipe niet toegepast.

Voorbeelden hiervan was het indammen van het virus door zo veel mogelijk te testen en een mondkapjesplicht in te voeren. In Nederland werd hier nog lange tijd over gedebateerd, terwijl veel andere Europese landen die ondertussen al hadden ingevoerd, zoals de WHO de hele wereld dit adviseerde.

Succesvolle avondklok

Waar het adviesbureau wel tevreden over is was de invoering van de avondklok in januari dit jaar. Dit was een voorzorgsmiddel dat in Nederland wél succesvol werd ingezet. "Toen is preventief gehandeld vanwege de dreiging van de Britse variant. Dat pakte goed uit en heeft mogelijk ‘code zwart’ voorkomen. In een volgende pandemie moet je deze attitude structureel hanteren", laat gezondheidseconoom Ikkersheim weten aan het NRC.

Vaccinatiecampagne

Bij de voorbereiding van de vaccinatiecampagne viel het KPMG op dat er geen goede draaiboeken klaarlagen en er niet met diverse scenario’s was gewerkt. "Nederland rekende erop dat AstraZeneca eerst kwam, met distributie via de huisartsen. Het werd Pfizer, met een andere koelmethode, en het moest plots via de GGD. Al die zaken waren te voorzien, kijk maar naar hoe het VK dat gedaan heeft", legt Ikkersheim uit in het NRC. Volgens KPMG zou Nederland uiteindelijk wel een inhaalslag gemaakt hebben met vaccineren.

Wat adviesbureau KPMG graag als les voor een volgende pandemie mee wil geven is om in het OMT buitenlandse expertise toe te voegen. Dit omdat binnen Europa de OMT’s hun regeringen soms heel anders adviseerden.

Naast de tussentijdse analyse van KPMG komt de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar verwachting begin volgend jaar met een eerste rapport over de coronabestrijding. Ook volgt later nog een parlementaire enquête.

Beeld: ANP

Tekst: Hart van Nederland/ANP