Joodse Max (90) leert kinderen over zijn oorlog: 'Als ereschuld aan mijn redders'

De Kinderherdenking organiseert ieder jaar de Verhalendag, waarop kinderen in gesprek gaan met mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt als kind. Een van hen is Max van Trommel (90).

Hij was acht toen de oorlog begon, maar eigenlijk meteen al geen kind meer. Zijn vader vluchtte namelijk in zijn eentje naar Engeland toen hij werd opgeroepen, omdat zijn moeder liever in Nederland bleef.

"Ik ben toen een soort vadertje geworden", vertelt Max aan Hart van Nederland. "Daarmee was mijn jeugd eigenlijk afgelopen." Als Joodse jongen maakt hij mee hoe hij steeds verder verwijderd raakt van de rest van de samenleving, tot hij op een nacht zelfs recht in de loop van het geweer van een Duitse soldaat kijkt.

'Wisten niet wat er aan de hand was'

Max heeft zijn verhaal eerder verteld aan de leerlingen van IKC De Kindertuin uit Maassluis en dat maakte zoveel indruk dat zij er dinsdag, tijdens Verhalendag in Madurodam, een toneelstuk van opvoeren.

"Het eerste wat ik meemaakte was dat ik niet meer naar de lagere school mocht", vertelt Max. Een school voor Joodse kinderen en Joodse leerkrachten. "Dat waren klassen met heel veel leerlingen, maar die school heeft maar anderhalf jaar bestaan. Toen waren er niet genoeg kinderen meer voor de school."

"Dat was een hele gekke en vervelende ervaring. Dat we iedere dag - ik en mijn broertje - naar school gingen en er ineens weer minder kinderen waren. Dat was heel naar want we wisten niet wat er aan de hand was."

"Toen kwamen er allerlei regels", vervolgt hij. "Je mocht niet meer met het openbaar vervoer, niet naar het zwembad, niet naar de bibliotheek. Als we vanuit Scheveningen, waar we woonden, naar mijn grootouders in Den Haag wilden, moesten we twee uur lopen. De tram reed langs ons, maar daar mochten we niet in."

'Ze wilde niet loslaten'

Vanaf dat moment werd het leven steeds angstiger voor de jonge Max. "Mijn oom was geestelijk niet helemaal normaal", vertelt hij daarover. "Hij wilde weleens even gaan wandelen. Hij trok z'n jas aan met z'n ster erop en wilde gaan lopen over de markt. Dat mocht dus niet. We hebben hem niet meer teruggezien."

"Daarna kregen we een brief dat hij tijdens het vluchten was doodgeschoten. Toen wist ik dat je een fout met de dood kon bekopen." Als op een nacht de familie die onder Max woont wordt opgepakt, besluit zijn moeder dat ze moeten onderduiken. Alle drie de kinderen gaan naar andere onderduikfamilies.

Op tienjarige leeftijd brengt hij zijn vierjarige zusje weg naar een onbekend adres in Den Haag. "Dat was heel traumatisch, want ze wilde me niet loslaten", vertelt hij. Hij moet een nacht blijven slapen om haar gerust te stellen. "De volgende dag zeiden ze tegen haar dat ze in de tuin moest gaan spelen. Terwijl ze daar was moest ik snel gaan."

Dat heeft hem nooit losgelaten. "Dat is voor mij een trauma geworden. Dat ik haar moest achterlaten." Ook zijn broertje laat hij achter bij een boerderij, een kleine afstand van waar hij zelf onderduikt. "Ik heb hem één keer gezien tijdens de oorlog. Toen vertelde hij me dat hij daar als slaaf behandeld werd. En ik kon niks doen."

'Ereschuld'

Bij zijn eigen onderduikadres komt Max gelukkig goed terecht. Hij noemt zijn onderduikouders ook zijn pleegouders. Toch blijft hem de oorlog ook daar niet bespaard. "Op een nacht werd ik wakker en toen stond er een Duitse militair met een geweer boven mijn bed."

"Ik keek recht in de loop van het geweer en dacht: nu is het gebeurd. Dat bleek toch mee te vallen. Ze waren niet op zoek naar mij, maar naar volwassen onderduikers." Volgens Max is het een van de vele incidenten die hij daar heeft meegemaakt.

Jaren kon Max niet praten over de oorlog, maar sinds een aantal jaar doet hij dat. "Ik zie het als een ereschuld", legt hij uit. "Ik ben gered door mijn onderduikouders en hiermee doe ik iets terug voor de maatschappij."