Lachen om leed, waarom kennen we leedvermaak?

Leedvermaak of schadenfreude: het plezier om het leed van een ander. Het is de reden waarom programma's als Temptation Island en Ik Vertrek zo mateloos populair zijn. Maar waarom vinden we het zo grappig als het bij anderen zo mis gaat?

"Als mensen houden we van rechtvaardigheid", vertelt psycholoog Wilco van Dijk aan Linda.nl. Hij schreef samen met communicatiewetenschapper Jaap Ouwekerk het boek Schadenfreude over waarom mensen de emotie leedvermaak kennen. "Slechte mensen moeten slechte dingen overkomen en goede mensen goede dingen, dat idee."

Positief zelfbeeld

"Leedvermaak speelt vaak op bij mensen die we niet aardig vinden, die arrogant zijn en bij mensen die een hoge status hebben, maar van wie we eigenlijk vinden dat ze het niet verdienen”, gaat Van Dijk verder. Hij benadrukt daarbij dat het erg subjectief is. "Het gaat er niet om of het rechtvaardig is, maar of wij het als rechtvaardig waarnemen."

In hoeverre je leedvermaak ervaart heeft ook te maken met hoe jij je ziet ten opzichte van iemand anders. "Iedereen wil graag een positief zelfbeeld. Dat zelfbeeld kun je creëren door blij te zijn met de dingen die je gepresteerd hebt", begint Van Dijk. "Maar dat zelfbeeld is ook afhankelijk van hoe je het doet in vergelijking met anderen. Als het slechter gaat met iemand anders, dan gaat het in vergelijking beter met jou."

Verschillen in leedvermaak

Mannen en vrouwen ervaren bij andere situaties leedvermaak, blijkt uit onderzoek. "Mannen hebben het meeste leedvermaak over andere mannen. En vooral als hun falen te maken heeft met status. Bij vrouwen heeft het voornamelijk betrekking op het uiterlijk van andere vrouwen. Dat is cultureel bepaald: mannen worden nog altijd meer op prestaties afgerekend en vrouwen op uiterlijk”, verduidelijkt de psycholoog.

Toch zit er ook een grens aan het leedvermaak. Zo haalt Van Dijk het voorbeeld van Idols aan. De auditierondes van het zangprogramma waren mateloos populair, voornamelijk omdat deelnemers supervals zongen en vervolgens door de juryleden werden afgezeken. "Maar het is ook weleens misgegaan: dan deed er bijvoorbeeld iemand mee die door zijn moeder was opgegeven en zelf eigenlijk niet wilde meedoen, of werd iemand te hard door de jury aangepakt. Op een gegeven moment was dat niet leuk meer en namen de kijkcijfers af. Het leed moet wel in verhouding staan.”