Betalen gemeenten met hun Gazprom-contract mee aan de oorlog in Oekraïne?

Hilde van den Heuvel van de lokale partij LeusdenVooruit stelde in een artikel in Binnenlands Bestuur maandag dat de gemeente Leusden met het contract met het Russische gasbedrijf Gazprom "op dit moment direct en indirect voor een deel de oorlog, welke wordt gevoerd door Poetin" financiert.

Uit onderzoek van ANP, Pointer en Nieuwscheckers blijkt inderdaad dat Gazprom bijdraagt aan de Russische staatskas, maar het is onmogelijk te bewijzen dat het om directe financiering van de oorlog gaat. Bovendien importeert Nederland vanuit Rusland veel meer dan alleen gas.

Niet alleen Leusden zit sinds de Russische inval in Oekraïne in zijn maag met een contract voor de levering van gas van Gazprom. Ruim de helft van de waterschappen en ongeveer 120 gemeenten in Nederland, voornamelijk in Friesland, Gelderland, Limburg, Twente en Utrecht, nemen gas af van het miljardenbedrijf.

Staatsgas

De Russische staat is eigenaar van iets meer dan de helft van de aandelen (50,23 procent) en het concern zorgt daarmee voor inkomsten voor de staatskas. Uit gegevens van Gazprom zelf blijkt dat het in 2020 29 miljard euro (32 miljard dollar) aan de nationale begroting bijdroeg, meldde The Wall Street Journal maandag. Op basis van gegevens van het Internationaal Monetair Fonds zou dat neerkomen op ongeveer 6 procent van de Russische begrotingsinkomsten.

Gazprom spekt de staatskas dus maar hoeveel geld daarvan precies naar de militaire operatie in Oekraïne gaat, is moeilijk te zeggen. Wel is uit cijfers van het Stockholm International Peace Research Institute op te maken dat het Kremlin in 2020 56 miljard euro (61,7 miljard dollar) uitgaf aan het leger, meer dan 11 procent van de totale overheidsuitgaven. Het land staat daarmee in de top vijf van landen die het meeste geld besteden aan hun krijgsmacht.

Militaire connecties

Zelf heeft Gazprom ook directe banden met het Russische militair-industrieel complex (MIC), een bundeling van belangen van het politieke leiderschap, het militaire leiderschap en de wapenindustrie. In 2017 maakte het bedrijf bekend de samenwerking uit te breiden en meer gebruik te willen gaan maken van het MIC bij de ontwikkeling van technologieën en apparatuur voor de gasindustrie.

"Een dergelijke samenwerking zou in de eerste plaats gericht moeten zijn op de modernste compressorapparatuur, de productie van koolwaterstoffen in offshore-omgevingen en het vloeibaar maken van aardgas", aldus het persbericht. Ook werkt het gasbedrijf samen met andere partijen aan de bouw van militaire helikopters en satellieten. Sinds enkele jaren levert dochteronderneming Gazprom Neft bovendien brandstof voor vliegtuigen van de Russische luchtmacht op bijna dertig militaire vliegbases.

Miljarden aan import

De contracten met Gazprom brengen geld in het laatje van de Russische overheid, maar gas is niet het enige product dat Nederland uit Rusland haalt. In 2020 importeerden we volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek voor bijna 9,5 miljard euro aan Russische producten. De belangrijkste zijn non-ferrometalen zoals koper, goud, chroom en aluminium (397 miljoen euro), ijzer en staal (159 miljoen) en organische chemische producten. Maar ook onder andere kurk en hout, vis-, schaal- en weekdieren, graan en veevoer haalt Nederland uit Rusland.

De uitspraak van Hilde van den Heuvel van LeusdenVooruit klopt dus gedeeltelijk, maar het is niet het hele verhaal. Indirect financieren de gemeenten met een contract met Gazprom de Russische invasie in Oekraïne maar van directe financiering kan niet gesproken worden. Het geld vloeit immers de staatskas in en uit diezelfde pot geld wordt onder andere de militaire operatie betaald. Daar komt bij dat Rusland ook op andere manieren aan Nederland ‘verdient’, waaronder de export van allerlei producten naar ons land.

Hart van Nederland/ANP