Amnesty wil onderzoek naar 'politiegeweld' Malieveld: 'Op hoofd slaan met wapenstok levensgevaarlijk'

Amnesty International roept het Openbaar Ministerie en de Haagse burgemeester Jan van Zanen op onderzoek te doen naar het optreden van de politie zondag op het Malieveld. Beelden van het optreden wijzen op disproportioneel politiegeweld, zegt een woordvoerder.

"Meerdere agenten sloegen mensen met de wapenstok op het hoofd. Levensgevaarlijk en vrijwel nooit te rechtvaardigen", stelt Amnesty op sociale media. Ook de inzet van politiehonden roept vraagtekens op. "Veel honden laten niet los op commando. Dit kan leiden tot ernstige verwondingen. De drempel om een hond in te zetten ligt te laag", aldus Amnesty op Twitter.

Gezinnen belaagd

Peter van Wely is kandidaat Tweede Kamerlid namens Oprecht en keek zondag zijn ogen uit tijdens het ingrijpen van de politie. "Ik heb gezinnen met kinderen belaagd zien worden, tieners werden in elkaar getrapt. Er was één waarschuwing, toen was het gelijk meppen. Zit je daar met je kinderen, komt er vol galop een paard op je af. Het leken wel Romeinse legionairs, golf na golf na golf. Ik geef de agenten niet eens de schuld, die krijgen ook maar de opdracht. Maar het ging écht te ver."

Het was pas zijn eerste keer bij een protest tegen het coronabeleid, vertelt hij aan Hart van Nederland. "Ik wilde het wel eens met eigen ogen zien. Ik ben kritisch op het beleid, maar zeker geen coronaontkenner. Wel vind ik dat er grondrechten worden geschonden, en dat de schade van de maatregelen te groot is. Je verwacht hooligans en wappies, maar dat viel reuze mee," vertelt Van Wely. "Natuurlijk heb je er een paar rondlopen, aan het eind heb ik ook 10 of misschien 20 hooligans gezien, maar het grootste deel is gewoon normale lui. Leraren, ondernemers. En het ging allemaal heel rustig.

Leek wel een politiestaat

Als er geen politieinzet was geweest was iedereen netjes om 16.00 uur naar huis gegaan, bezweert hij. "Toegegeven, niet iedereen hield afstand of had mondkapjes op, maar er was verder niets aan de hand. Toch waren er honderden politieagenten op de been, busjes stonden tot straten verderop. Het leek wel een politiestaat. Als er alleen een wijkagent was, dan was dat echt genoeg geweest." Van Wely verwijst naar de rellen in Eindhoven. "Daar werd een Jumbo geplunderd, met stenen gegooid, dan begrijp ik dat je ingrijpt. Maar hier was niks aan de hand."

Gevolgen ongehoorzaamheid

Politiewetenschapper Jaap Timmer legt het proces uit. Dat begint als de burgemeester de opdracht geeft om een demonstratie op te breken. In dit geval gebeurde dat rond 14.00, omdat er veel meer dan de toegestane 200 activisten aanwezig waren, en omdat de coronaregels niet werden gevolgd.

"Dan is het aan de politie om de demonstratie af te breken. Dat gebeurt allereerst met waarschuwingen, 5 tot 10, waarbij duidelijk wordt gezegd dat mensen weg moeten gaan. Als dat vervolgens niet gebeurt, dan is dat een strafbaar feit."

Proportioneel geweld

De politie mag niet zomaar besluiten om geweld te gebruiken, aldus Timmer. "De mate van geweld moet proportioneel zijn met de gepleegde feiten. Maar het moet ook subsidiair zijn, het moet niet met een geringer middel kunnen. Als het om een kleine, vreedzame demonstratie gaat, zoals bijvoorbeeld bij activisten van Extinction Rebellion die een straat blokkeren, dan kun je ze één voor één optillen en wegvoeren. Maar bij een veld met 2000 man erop gaat dat niet."

Voor de demonstranten is het dus zaak om snel weg te zijn, als de politie waarschuwt dat ze een plein of veld gaan leegvegen. "Je kunt zeggen: ik heb schijt aan de politie en de burgemeester, maar daar zit dan wel een consequentie aan vast", zegt Timmer. "De politie kan moeilijk níet gaan handhaven. Want wie is er dan de baas op straat? Moet je dan tegen een winkelier bij rellen in Eindhoven zeggen: 'ja sorry, we hebben geen zin om te knokken'? Dat is ondemocratisch, dat gaat in tegen het idee van de rechtstaat."

Kwaad tussen goed

"Er zijn twee groepen demonstranten: goedwillende en kwaadwillende", legt demonstratie-onderzoeker Marco Zannoni van het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement uit. "Kwaadwillenden gaan bewust tussen de goedwillenden staan. En met duizenden demonstranten kan het natuurlijk gebeuren dat de waarschuwingen niet bij iedereen aankomen."

In het ergste geval zien ouders met kinderen dan voor hun gevoel plotseling een politiepaard of een waterstraal op zich af komen. "Zij denken: dat overkomt ons niet, die paarden zijn niet voor ons, wij doen toch niemand kwaad? Maar als politie eenmaal een charge gaat uitvoeren, dan moeten ze wel vol gaan. Dan kan er geen onderscheid meer worden gemaakt, dan moet het veld gewoon leeg."

Geweld tegen politie

Volgens de politie zijn de demonstranten op het Malieveld herhaaldelijk gewaarschuwd. "Een aantal van hen gaf hier geen gehoor aan en gebruikte zelfs geweld tegen de aanwezige politiemensen. Zo werd er zwaar vuurwerk en andere voorwerpen naar de agenten gegooid. Daarop werd besloten om de ME in te zetten."

Ook een woordvoerder van de gemeente Den Haag laat weten dat een aantal demonstranten zich gewelddadig heeft gedragen naar politieagenten. "Dat is verwerpelijk. Er is nooit een reden om geweld tegen hulpverleners te gebruiken." De politie heeft ook geweld gebruikt, bevestigt de gemeente. "Alle grote demonstraties worden in de driehoek altijd voor- en nabesproken. Politiegeweld is aan strenge voorwaarden gebonden en wordt altijd getoetst door de politie en eventueel door de Ombudsman, het Openbaar Ministerie en de rechter. Dat zal nu ook gebeuren."

Demonstratierecht onder druk

Een woordvoerder van de mensenrechtenorganisatie zegt dat Amnesty al een jaar of vier demonstraties tegen het licht houdt, van Black Lives Matter tot Pegida en Kick Out Zwarte Piet. "We hebben het vermoeden dat het demonstratierecht onder druk staat. We hebben de beelden van de demonstratie in Den Haag bekeken. Dit gaat wel ver, daarom dringen we aan op een onderzoek door het OM en de burgemeester. We veroordelen het politiegeweld nog niet, maar de beelden wijzen op disproportioneel politiegeweld."