AIVD: complottheorieën over 'kwaadaardige elite' vormen dreiging voor Nederland

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) ziet een "ontwikkeling" van extremisten die zeggen dat er een kwaadaardige elite aan de macht is in Nederland. Dat staat in het jaarverslag over 2022 van de AIVD.

"Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die ‘de vijand’ is van de Nederlandse bevolking", schrijft de AIVD. En die groep richt zich niet alleen tegen de overheid, maar meer en meer tegen allerlei organisaties en instituties.

Volgens de AIVD is dit momenteel het "populairste extremistische narratief in Nederland". "Het centrale idee van anti-institutionele extremisten vormt een ernstige lange termijndreiging tegen Nederland", aldus de AIVD. De inlichtingendienst noemt 2022 een "grimmig jaar", onder meer vanwege het uitbreken van de oorlog in Oekraïne. De oorlog zorgde ervoor dat gas schaars werd in Europa.

"De eerste levensbehoeften werden fors duurder. Daardoor kregen extremistische aanjagers in Nederland na de coronacrisis opnieuw gelegenheid om complottheorieën te verspreiden over een ‘kwaadaardige elite’. Soms grijpen landen als Rusland onrust in het Westen aan om in het geheim tegenstellingen in de samenleving aan te wakkeren."

Nieuwe generatie radicaliseert

Vorig jaar zag de inlichtingendienst al een verdere radicalisering van extreem-rechts. "In de loop van het jaar heeft de AIVD een aantal keer een mogelijke rechts-terroristische dreiging voorkomen door die actief te verstoren", schrijft de inlichtingendienst.

De groep waar de grootste rechts-terroristische geweldsdreiging vanuit gaat is een "relatief nieuwe generatie", bestaande uit (jonge) mannen die internationaal online met elkaar contact hebben. In chatgroepen en via kanalen praten ze "terroristisch geweld goed en verheerlijken dat".

In Nederland verandert de beweging steeds van samenstelling. Er komen online profielen bij en ze verdwijnen weer, maar de omvang lijkt "uit enkele honderden aanhangers te bestaan". Vooral antisemitisme zou centraal staan in het rechts-extremisme van deze tijd.

Volgens de AIVD is er ook risico dat dreigingen gaan "overlappen". Zo zijn niet alleen politici, "maar ook journalisten, gezagsdragers, juristen en wetenschappers afgelopen jaar het doelwit geweest van extremisten of de georganiseerde misdaad".

Terreurdreiging

Naast een dreiging door complottheorieën omschrijft het jaarverslag van de AIVD ook de dreiging vanuit de Jihadistische beweging Islamitische Staat (IS) in Nederland. Die is grotendeels gelijk gebleven, maar wel iets hoger dan in 2021.

De dreigingen komen vooral van "netwerken die worden aangestuurd" door IS vanuit Afghanistan en in mindere mate vanuit Syrië. "Het mondiaal jihadisme vormt nog altijd de belangrijkste terroristische dreiging tegen Nederland."

De AIVD zag "vooral in de tweede helft" van vorig jaar een toename van inlichtingen over aanslagplannen van IS. IS is volgens de inlichtingendienst wel onder druk gezet in 2022. "Toch slaagt de organisatie erin structuren in stand te houden en nieuwe op te zetten om operaties te kunnen uitvoeren in het Westen."

Bovenstaande reportage was eerder te zien bij Hart van Nederland.

ANP