Snoeihard rapport over toeslagenaffaire: 'Levens van mensen vermorzeld'

De parlementaire-enquêtecommissie die onderzoek deed naar het fraudebeleid en de dienstverlening van de overheid, heeft maandag het eindverslag gepresenteerd. Het rapport geeft inzicht in hoe het zo mis kon gaan in het schandaal rond de kinderopvangtoeslag, maar ook bij de aanpak van bijvoorbeeld (vermeend) misbruik van uitkeringen.

In het onderzoek komt naar voren dat er verkeerde keuzes zijn gemaakt en dat de drie staatsmachten "blind zijn geweest voor mens en recht, waardoor levens van mensen zijn vermorzeld." Het rapport concludeert dat het "pijnlijk is dat juist het systeem van sociale zekerheid en toeslagen dat bedoeld is om mensen te ondersteunen, diezelfde mensen in de vernieling heeft geholpen."

Verhoren

De enquêtecommissie heeft in het najaar van 2023 onder meer diverse (voormalige) politici, topambtenaren en bestuurders van uitvoeringsorganisaties verhoord. Demissionair minister-president Mark Rutte kwam twee keer langs. Een keer om te getuigen over zijn rol als oud-staatssecretaris van Sociale Zaken, en een keer over zijn jaren als premier.

De verhoren legden bloot hoe in de afgelopen decennia het denken over sociale zekerheid is veranderd en de nadruk is komen te liggen op het tegengaan van fraude en misbruik. Tegelijkertijd werd bezuinigd op uitvoeringsorganisaties en werd de dienstverlening vanuit de overheid sterk gedigitaliseerd.

'Kamer heeft gefaald'

Uit het rapport komt ook naar voren dat de Tweede Kamer "in meerderheid" gefaald heeft in zijn taken en daardoor mede-verantwoordelijk is voor de ellende van gedupeerden van het nietsontziende fraudebeleid van de overheid. De Tweede Kamer nam "kwalitatief slechte wetten" aan en samen met journalisten hebben Kamerleden hard fraudebeleid op momenten aangejaagd.

Volgens het rapport was de overheid "blind voor mensen en hun rechten", en is ze dat nog steeds. Het toeslagenschandaal "lijkt een unieke gebeurtenis waaruit reeds lessen zijn getrokken", waardoor het zich niet zal herhalen. Maar het onderzoek wijst op het tegendeel: "de blindheid van de overheid voor mens en recht is niet weg".

Hart van Nederland/ANP