Waarom lekken de nieuwe coronamaatregelen altijd uit? 'Dit is journalistieke ambacht'

'Bronnen rond het kabinet melden dat...' Die zin hoorden we de afgelopen anderhalf jaar regelmatig rond de coronapersconferenties. Nieuwe maatregelen worden vaak gelekt aan de media, maar hoe werkt dat precies en wat vinden journalisten van de kritiek erop? Sam Hagens, politiek verslaggever bij Hart van Nederland, zocht het uit.

Dominique van der Heyde, chef politiek bij de NOS, wil één vooroordeel graag meteen de wereld uit helpen: "Wij krijgen geen lijst met maatregelen na het Catshuisoverleg. Dat is totale onzin." Haar NRC-collega Guus Valk onderschrijft dit: "We krijgen geen belletje, je moet er de hele week achteraan zitten. Uiteindelijk is dit journalistiek ambacht."

'Logisch nadenken'

Welke bronnen Van der Heyde en Valk spreken, willen ze niet bekend maken. "Deze mensen vertrouwen erop dat je niet deelt wie ze zijn", legt Valk uit. Van der Heyde verzekert iedereen ondertussen wel: "De mensen die het dichtst op het vuur zitten, hebben altijd de beste informatie."

Joost Vullings, politiek commentator bij EenVandaag, benadrukt dat er verschillende bronnen zijn. "Er zijn zóveel mensen die meer weten: naast voorlichters en politici heb je ook OMT-leden, burgemeesters en belangenorganisaties die op de hoogte zijn." Daarbij komen journalisten volgens hem "met logisch nadenken ook een heel eind". "De volgende stappen staan soms al in het OMT-advies, die kun je aan verschillende bronnen voorleggen."

Kritiek op het lekken

In de samenleving klinkt er veel kritiek over het lekken van de nieuwe coronamaatregelen. Uit representatief onderzoek van het Hart van Nederland-panel onder ruim 3.500 mensen blijkt dat een meerderheid (56 procent) het niet goed vindt dat van tevoren al bekend is wat het kabinet heeft besloten. Ruim een derde (35 procent) is juist wel blij met deze informatie.

Ook in politiek Den Haag zelf is er toenemende onvrede over het inmiddels bijna traditionele lekken voorafgaand aan de persconferenties. PVV-leider Geert Wilders vindt dat Tweede Kamerleden hierdoor "worden gepiepeld” en vroeg vorige week om een Rijksrecherche-onderzoek naar het lekken van de informatie.

Daar ging premier Mark Rutte echter niet in mee. "We vinden dat niet verstandig, omdat we simpelweg geen informatie hebben over de motieven of de oorzaak van het lekken", zei de minister-president in een reactie op het verzoek van Wilders. "De kring waarin informatie wordt verspreid is groot", erkende ook hij.

'Een enorme honger'

Wat vinden journalisten van de kritiek, die ook buiten Den Haag klinkt? Van der Heyde: "Het gekke is: wij zijn blij als we iets als eerste weten, maar dat wordt ons niet altijd door het grote publiek in dank afgenomen. Het heeft misschien wel met de aard van het nieuws te maken", denkt de NOS-journalist.

Raoul du Pré, chef van de politieke redactie van de Volkskrant kan zich "wel voorstellen dat mensen het vervelend vinden". Hij wijst erop dat er tegelijkertijd "wel een enorme honger naar deze informatie" is. "Er is nooit een onderwerp wat mensen zo direct raakt", stelt hij na anderhalf jaar coronacrisis vast. 


Is er een alternatief?

Maar zou het niet anders kunnen? Van der Heyde "zou het prima vinden" als het kabinet de voorgenomen maatregelen zelf bekend maakt na het Catshuisoverleg. Dat gebeurde afgelopen april al een keer, toen duidelijk werd dat de verwachte versoepelingen er toch niet kwamen. "Toch zal het niet gebeuren", denkt ze, "omdat het in de praktijk niet ideaal is".

Dat heeft volgens NRC-chef Guus Valk te maken met de periode die tussen het besluit en de aankondiging zit. "De maatregelen worden tussen het Cathuisberaad en de persconferentie namelijk nog besproken met andere leden van het kabinet en de burgemeesters in het Veiligheidsberaad. Daar kan tot op het laatste moment nog van alles veranderen."

Vrijdagavond geven premier Rutte en minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid een nieuwe persconferentie waarop coronanieuwe maatregelen aangekondigd zullen worden. De persconferentie is vanaf 19.00 uur live te volgen op hartvannederland.nl, de Hart van Nederland-app en op televisie via SBS6.